TBMM Darbe ve Muhtıraları Araştırma 12 Eylül alt komisyonuna bilgi veren eski Başbakan Bülend Ulusu, darbelerin yönetimde istikrar ve devamlılık olmadığı için yaşandığını savundu. 1980 darbesinin ardından 3 yıl süreyle Başbakanlık yapan Bülend Ulusu'yu dinledi.

Komisyon üyelerinin sorularını da yanıtlayan Ulusu'nun açıklamaları özetle şöyle:

KIBRIS HAREKATIYLA BAŞIMIZA ÇORAP ÖRÜLMEYE BAŞLANDI

ABD'nin bir darbe olması ve bir yönetim kurulması doğrultusunda telkini oldu mu?
Şahsi kanaatim, 1974 Kıbrıs Harekatı'yla başımıza çorap örülmeye başlanmıştır. Bunlardan biri ABD tarafından ambargo konmasıdır. Ambargo Türkiye'yi çok sıkıntıya sokmuştur. Dış mihrakların ve içeride işbirlikçilerle beraber Türkiye'de anarşi ve terör kademe kademe yukarı çıktı.

DERİN DEVLETTEN BİLGİM YOK

Derin devlet konusunda bir bilgi sahibi olmadım. Bir teşkilat olsun, Türkiye'yi sıkıntılı duruma soksun diye. NATO içinde böyle bir teşkilat yapıldı ama bu kötü hareketler için değil, başka hareketler için yapıldı.

BAŞBUĞ'UN TUTUKLU YARGILANMASI ÜZÜCÜ

Tabii darbeler istikrarı bozmuştur ama memleketin o duruma getirilmemesi lazımdı. Darbeler hiçbir zaman iyi olmamıştır ve istikrarsızlığın oluşmasına reden olmuştur. Ama zaten istikrar bozuk olduğu için birtakım şeyler başımıza gelmiştir. TSK mensubu olarak başta eski Genelkurmay Başkanımız Başbuğ'un böyle tutuklu olarak yargılanmasından da üzüntü duyuyorum.

DARBEYİ ROMA'YA GİDERKEN ÖĞRENDİM

12 Eylül erkene mi çekildi? Darbecilerle Başbakan olarak niye çalıştınız? Bayrak harekatından haberiniz var mıydı?
12 Eylül'den haberim yoktu. Kıvırma durumunda değilim. Doğruya doğru söylüyorum. Valizlerimi toplamış büyükelçi olarak Roma'ya giderken, Evren telefonda Başbakanlık teklif etti. Bırakıp da gidemedim, görevi aldım. İstemek değil, görev. Siz Roma'ya mı giderdiniz, görevi mi kabul ederdiniz? Roma'daki elçilikte de ihtilalcilerle çalışılacaktı. Önceden haberim olsa öyle bir kanaate varsam emin olun valizlerimizi hazırlamazdım.

MARAŞ OLAYLARI MGK'DA DETAYLI KONUŞULMADI

Maraş olayları Türkiye'de bir dönüm noktasıydı, darbe ortamının teşekkülü bakımından. O zaman ne oluyor diye sordunuz mu? Bu olay MGK'da konuşulmadı mı?
Hiç ilgilenemedik bunlarla. Benim görevim bambaşkaydı. Maraş olayları diye benim bulunduğum toplantılarda herhangi bir çalışma geçmedi, bahsedilmedi. Tabii olay oldu ama pek detaya girilmedi.

İŞKENCE ŞİKAYETİYLE KARŞILAŞMADIK

Başbakanlığınız döneminde 650 bin kişi tutuklandı. İşkence ve insan hakları ihlalleriyle ilgli şikayet ve itirazlar almadınız mı?
Gayet samimi ifade ediyorum, elle tutulur bir şikayetle karşılaşmadık. Ama sıkıyönetim bana değil, Genelkurmay Başkanlığı'na bağlıydı.

ÖZEL MAHKEMELERE İHTİYAÇ VAR

12 Eylül'den önce durumu düşünüyorum, Edirne ve Kars'ta iki olay oluyor, aynı örgütün işi bunlar. Ama mahkemeler ayrı ayrı karar veriyor. Memleket bu gibi kötü durumlarda olduğu zamanlarda özel mahkemelere ihtiyaç var. Bir mahkeme olacak, bütün bu anarşik ve terör olaylarını tek elden kontrol etsin.

DEMİREL O ZAMANLAR DA DİNLENİYORDU

Cüneyt Arcayürek kitabında, kendisine 'telefonla konuşurken dikkat et' dendiğini, Demirel'in devamlı dinlendiğini, MİT'in bu konuda size devamlı bilgi verdiğinizi yazıyor" 
Şimdi nasıl dinleniyorsa, o zamanlar da dinleniyordu. Ben böyle bir kanaate vardım ve kendisine söyledim.

Bilgi de söz konusu. Konuşmalar gelirdi yazılı olarak. Doğru değil tabii. Bugün de sizin, benim dinlenmediğim ne malum? Tasvip etmiyorum.

ASKERİN KÖTÜ ALIŞKANLIĞI

Askerlerin cumhurbaşkanlığı seçimlerine heveskarlığı kötü bir alışkanlık. Unutamam, Faruk Gürler'in gelip Meclis'te tek başına kaldığını. O çok üzücüdür, fevkalade kötüdür.

MGK'LAR MUTLAKA LAZIM

Genelkurmay Başkanı'nı Milli Savunma Bakanlığı'na bağlamakla bir şey kazanamazsınız. MGK'lar mutlaka lazımdır. O zaman asker ve sivili bir araya getirip sorunları konuşamazsınız, kopukluk oluyor. Yetki hükümette. MGK kararları tamamen istişari olmalı.

BAZI KONULARDA SUSMAK EN HAYIRLISI

Kendinize sakladığınız sırlar var mı?
Tabii her şey söylenmez. Bazı sırlar vardır ki söylendiğinde olay çıkaracağı, TSK içinde birlik beraberliği bozacağı düşünceleri vardır. Bazı konularda susmanın en hayırlısı olduğunu düşünüyorum.

HUMEYNİ'NİN ARKASINDA NAMAZ SIRRINI AÇIKLADI

İran-Irak savaşında arabulucu heyetinde görev aldım. Bağdat'a gidince Saddam ile İran'da Humeyni ile konuşuyoruz. Humeyni'nin arkasında namaz kıldık.

MENDERES'İN BÜYÜK HATASI

1960 darbesinde albaydınız. Menderes'i idama kadar götürecek büyük hatası var mıydı?
Vardı. İdamı tasvip etmiyorum ama büyük hatası vardı. Meclis'te tahkikat komisyonları kurdu, yargıyı Meclis'e taşıdı. Yargıyı yasamaya koyarsanız büyük iş çıkarır.

CHP ASKERİ DÜRTTÜ

CHP askeri dürttü. Ama kendisinin beyanı var, "odunu soksam milletvekili yaparım, asteğmenle orduyu idare ederim" şeklinde... Bunlar orduyu rencide etmiştir. Ama bu demek değildir ki asılsın. Bir takım kabahatler olmuştur. İhtilale sebep olmamalıydı."

SONUÇ FARKLI OLDU

Darbe öncesinde 27 Aralık'ta bir mektup verilmesini nasıl değerlendirdiniz?
Mektupta zikredilen konular sürekli olarak MGK'da gündeme getiriliyor. Ama devamlılık ve istikrar olmadığı için bunların yüzde 80'inden sonuç alınmadı. Meclis'in çalışması, siyasi organların işbirliği içine olması ve daha bir çok konu var. Bunlardan sonuç alınmayınca, "Cumhurbaşkanı'na verelim" dendi. Sıradan vatandaş da bu fikirlerini takdim edebilir. Askerler de görüşlerini bu şekilde Cumhurbaşkanı'na ifade edebilir. Bunu darbenin hazırlık aşaması olarak hiçbir zaman düşünmemişimdir. Düşünülen ile sonuç arasına çok büyük fark oldu.

KÜRTÇE NEDEN YASAKLANDI?

Ulusu, 12 Eylül'deki Kürtçe yasağı için, "O zaman öyle icap ediyordu. Alay eder gibi durumlar oldu. Bir partinin başkanı Diyarbakır'da valinin odasında konuşurken tercüman getiriliyordu. Vali bakan tercüman aracılığıyla konuşuyor. O aksiyona reaksiyon olarak yapıldı" derken, bugün Kürtçe eğitimin ise normal olduğunu söyledi..