Kübra Türk / Yeni Şafak

ABD'de geleneksel olarak her yıl düzenlenen Ulusal Birlik Kongresine, Başkan Obama'dan izinsiz bir şekilde Netanyahu'nun davet edilmesi, iki ülke arasında protokol krizine yol açtı. ABD-İsrail ilişkilerinin gerildiği bu günler, akıllara tarihte İsrail ve ABD arasındaki krize neden olan olayları getirdi.

Geçtiğimiz ay, ABD Temsilciler Meclisi Sözcüsü John Boehner'in, ABD Başkanı Barack Obama ve Dışişleri Bakanı John Kerry'nin haberi ve izni olmadan, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'yu Kongre'de konuşmak üzere ABD'ye davet etti. Netanyahu'nun daveti kabul etmesi ve Boehner'in bu şekilde davet etmesi protokol krizine yol açtı. Obama, Netanyahu ile görüşmeyeceğini söylemişti.

İsrail Haaretz gazetesinde yer alan habere göre, ABD ve İsrail ilişkilerinin çıkmaza girdiği 6 tarihi olay var.

Dwight Eisenhower ve Süveyş krizi

ABD'nin 34'üncü Devlet Başkanı Eisenhower ve dönemin İsrail Başbakanı David Ben Gurion krizi, iki ülke arasında patlak veren ilk anlaşmazlık. Mısır'ın Arap Milliyetçi Devlet Başkanı Cemal Abdulnasır'ın Süveyş'i millileştirme kararının ardından İsrail Mısır'a girmek istedi ancak ABD şiddetle karşı çıktı. Eisenhower, İsrail'in Mısır'a girmesinin ardından ABD kongresinden yetki isteyerek Ortadoğu ülkelerine mühimmat yardımında bulundu. Eisenhower, ABD'deki İsrail lobisine prim vermediği için İsrail düşmanı Başkan olarak biliniyor.

Yom Kipur sonrası bir kriz daha

Arap-İsrail savaşları olarak da bilinen Yom Kipur Savaşlarında ABD, İsrail'e destek verdi ve savaş sonrası destek verdiği için Petrol İhraç Eden Arap Ülkeleri Birliğinin OAPEC'in ambargosuna maruz kaldı. Bunun üzerine Mısır ile İsrail'e arabuluculuk yapmak için kolları sıvayan ABD, girişiminde başarılı olamadı. Dönemin ABD Savunma Bakanı Henry Kissinger, İsrail'i suçlayarak, petrol krizinin sebebini İsrail'e bağladı. 1973 krizi, ABD ile İsrail arasındaki en derin çatlaklardan.

Şaron krizi

İsrail'in, Filistin'den Lübnan'a sürgün ettiği Filistinli mültecilerle başlayan süreç, ABD ve İsrail'in arasını açtı. Lübnan'daki Filistinlilerin Filistin Kurtuluş Örgütü çatısı altında toplanmalarını hazmedemeyen İsrail, sinsi bir planla Lübnan'a girerek örgütü burada bitirmeyi planlamış bu da ABD'nin tepkisine sebep olmuştu.

Daha sonra Savunma Bakanı Ariel Şaron, İsrail'in kabinesinin bile izni olmadan Lübnan'ı bombalamaya başladı. Binlerce kişinin hayatını kaybettiği saldırılar sonrası ABD tekrar arabuluculuk üstlendi ancak İsrail, Irak'taki Osirak reaktörüne de baskın düzenleyince ipler iyice gerildi. ABD Güvenlik Konseyi de İsrail'i kınamak ve geçici ceza vermek için İsrail'e satılması planlanan F-16'ların satışını iptal ederek tepkisini ortaya koydu.

ABD'li Yahudi ajan: Pollard krizi

ABD'nin 40'ıncı Başkanı Ronald Reagan döneminde patlak veren bir başka ABD-İsrail krizi, Jonathan Pollard. 1954 Doğumlu Pollard Yahudi kökenli bir ABD'li. Pollard, 1980'li yıllarda İsrail'den gizli ajanlık teklifi alınca, İsrail için ABD istihbaratı toplamaya başladı. Yıllarca İsrail'e 'Çok gizli' damgalı dosyalar aktaran Pollard, MOSSAD tarafından finanse edildi. İsrail'e ajanlık yaptığı ortaya çıkan Pollard , ABD'nin en yakın müttefik olarak gördüğü İsrail tarafından bu şekilde kullanıldığı için büyük hayal kırıklığına uğramasına neden oldu.

Baba Bush’un Dışişleri Bakanı James Baker’ın 1990’da ABD Temsilciler Meclisi Dış İşleri Komitesindeki beyanları, ABD İsrail arasındaki anlaşmazlıklarını gösteren bir başka olay. Baker, İsrail'in Filistin görüşmelerdeki engelleyici tutumlarını eleştirmiş; İsrail’e Filistinlilerle konuşabilmesine olanak verecek gerçekçi bazı şartlar ortaya koymalarını istedi.

Dönemin İsrail Başbakanı olan Yitzhak Şamir’i ciddi şekilde eleştiren Baker, İsrail’den yeni bir yaklaşım gelmediği takdirde Bush Yönetiminin Orta Doğu diplomasisi ile arasına mesafe koyacağını söyledi. Baker’ın konuşmasının en fazla dikkat çeken ve uzun süre yankılanan cümlesi ise şu idi: “Barış konusunda istekli iseniz bizi arayın. Beyaz Saray’ın telefonu 1-202-456-1414’

ABD'nin yıldızı Netanyahu ile barışmadı

Netanyahu'nun göreve geldiği 2009 yılından bu yana ABD ile ilişkiler inişli çıkışlı. ABD'nin İsrail'e gerçekleştirdiği ilk üst düzey ziyarette, Joe Biden, İsrail'in Filistin topralarındaki yerleşim poltikasını kınayarak, ilişkilerin gerilmesine sebep olmuştu. Bir diğer kriz ise İsrail Savunma Bakanı Moşe Yalon'un ABD Dışişleri Bakanı John Kerry'ye yaptığı hakaretler sonrası patlak verdi. Kerry'ye 'saplantılı ve takıntılı" diyen Yalon'un sözleri iki ülke arasında hakaret krizine neden oldu.

ABD İsrail arasındaki son kriz ise, Netanyahu'nun Obama'dan habersiz davet edilmesi. Netanyahu, Beyaz Saray'dan yapılan 'Bu protokolü hiçe saymaktır" açıklamasına rağmen ABD'ye gidecek.