İslam Özkan

Kaddafi’nin hayatı ve zenginliğiyle ilgili şu ana kadar yayınlanmış bilgiler, 200 milyar dolar civarında olan Libya liderinin servetinin iktidarda kaldığı 42 yıl boyunca petrolden otel zincirlerine kadar ülke içi ve dışında yaptığı yatırımlar sayesinde olduğunu kaydediyor. İbretlik bir şekilde ölen Kaddafi’nin hazinelerinin hikayesi…

Çeşitli yayın organlarının da yer verdiği Amerikan yönetiminin hazırladığı belirtilen raporda Kaddafi ailesinin toplam servetinin 200 milyar dolar olduğu ifadesi yer alıyor.

Lahey’deki Uluslararası Adalet Divanı’nın tek Müslüman üyesi olan Prof. Dr. Hadi Şelluf,  ekonomik araştırmaların Libya’nın Kaddafi’nin iktidara geldiği 1969 yılından bu yana petrol satışından elde ettiği toplam gelirin üç trilyon dolar olduğunu belirterek, bu paranın yarısının Kaddafi’nin şahsına, oğullarına ve ailesine gittiğini kaydetti. Medya ve diğer iletişim araçlarında yer alan Kaddafi’nin kişisel servetinin 80 milyar dolar olduğu yönündeki haberlerle ilgili olarak da Şelluf, gerçek rakamın bunun çok üstünde olduğunu zira 80 Milyar’ın 90’lı yıllarda telaffuz edildiğini, bugün ise bu rakamın bunun çok üstünde olduğuna işaret etti.

Kaddafi sefahat içerisindeyken Libyalı sürünüyordu

Libya Devrimi’nin başarıya ulaştığı 21.10.2011 tarihine kadar yurt dışında sürgünde yaşayan muhalif isimlerinden Muhammed Abdülmelik ise petrol gelirlerinin tamamı Kaddafi’nin cebine giderken Libyalı basit vatandaşın, ülkenin hastane, okul ve benzeri alt yapı yatırımlarına müthiş ihtiyacı olduğu halde bu gelirlerden hiçbir şey elde edemediğini kaydetti. Abdülmelik, petrol gelirlerinin doğrudan halka dağıtıldığı yönünde Kaddafi’nin yaptığı açıklamaların koca bir yalan olduğunu belirterek bu sözleri Kaddafi’nin kabileleri ve halkı yanına çekmek için ifade ettiği bir balon olduğunu ifade etti.

“Kaddafi’nin limited şirketleri adlı, 2006 tarihli Amerikan diplomatik yazışmalarından sızmış belgelere göre, Kaddafi’nin kızı Ayşe’nin enerji ve inşaat sektörüyle arasında sıkı ilişkiler bulunduğu gibi Trablus’taki St. James Özel Hastanesi’nde hissesi bulunuyor. Büyük oğlu Muhammed ise telekomünikasyon ve internet sektöründe kendisine büyük bir nüfuz elde etme gücünü veren Kablolu ve Kablosuz iletişim ve posta Kurulu’na hakim durumda.

Seyfül İslam Kaddafi’nin varlığı

Seyfu’l İslam ise ülkenin batısında, kurmuş olduğu 9+1 Group adlı şirketler topluluğu aracılığıyla turizm amaçlı devasa bir kompleks kurmayı planlıyordu. Seyfu’l İslam,  kişisel ticari girişimlerinde başarılı olmak için gerektiğinde silaha başvurmaktan da çekinmiyordu. Nitekim Kaddafi’nin çocukları arasında mali bir ihtilaf yaşandığında taraflar herkesin gözü önünde çatışmaya giriyordu. Bunun en somut örneği Libya’da inşa edilecek Coca Cola firmasını kimin işleteceği konusunda Mutasım, Muhammed ve Saidi arasında yaşanan anlaşmazlıktı. Bu karlı işletmeyi ele geçirmek için taraflar birbirine girmiş, yaşanan çatışmalarda birçok milis yaralanmıştı.

Seyful İslam 2009 yılında deprem yaşanan İtalyan kenti L'Aquila’da 21,9 milyon dolarlık hotel zincirine yatırım yapmış, ardından Financial Times gazetesinde yayınlanan bir habere göre yolsuzluk karşıtı aktivist bir grubun, gerek yurt dışında büyük yatırımlar yapan gerekse ülke içindeki özel sektöre neredeyse tamamen hâkim olan Kaddafi ailesinin servetiyle ilgili tahkikat yapılması isteğinde bulunduğu haberini vermişti. 

Yurt dışındaki yatırımlar

Peki Kaddafi ailesi yurt dışında hangi sektörlerde ve hangi firmalara yatırımda bulundu? Bununla ilgili olarak doğrudan elimizde bir belge olmasa da Kaddafi’nin kurmuş olduğu Libya Yatırım Komitesi adlı kuruluşun yurt dışında 60 milyar dolarlık yatırım yaptığı, bu sektörler arasında basın, bankacılık, araba sektörü ve spor kulüpleri yer alıyor. Kaddafi ailesinin İtalya’da bankacılık sektörüne yapmış oldukları yatırım sektörün %7.5’ine ulaşmış durumda. Ailenin aynı zamanda Londra’da taşınmaz malları, ayrıca Financial Times gazetesini elinde bulunduran ve daha çok basın sektöründeki yatırımlarıyla ön plana çıkan grubun hisselerinin %3.01’ini elinde bulunduruyor. İtalya’nın meşhur araba firması Fiat’taki hisseleri %2.6, Juventus futbol kulübünün hisselerinin de %7.5 olduğu belirtiliyor. Bunların dışında petrol sektöründe faaliyet gösteren Tam Oil, bazı sigorta, telekomünikasyon ve hazır giyim şirketleri de Kaddafi ailesinin yatırım yaptığı şirketler arasında yer alıyor. Exeter Üniversitesi Öğretim üyesi Ortadoğu Politikası uzmanı Tim Niblock, Libya’nın petrol gelirleriyle hükümet harcamaları arasında büyük uçurum olduğunu, bu uçurumun büyük ihtimalle Kaddafi ailesinin cebine gittiğini kaydediyor. Kaddafi ailesinin servetinin tam anlamıyla tespit etmenin, bu servetin farklı ülkelerdeki farklı sektörler ve firmalar arasında dağılım göstermesi nedeniyle oldukça zor olduğunu belirtiyor.

Kaddafi’nin Petrol gelirleri

Uzmanlar Kaddafi ailesinin servetinin 2011 yılı itibarıyla Libya bütçesinin 22.4 milyar dolar olan bütçesinden yaklaşık olarak 6 kat fazla olduğunu kaydediyor. Bu gelirlerin büyük bir bölümü petrol gelirlerinden elde ediliyor, bu nedenle Afrika’nın en büyük ikinci petrol ihracatçısı olan Libya’nın petrol gelirlerini masaya yatırmak gerekiyor. Kaddafi ailesinin 2009 yılında petrolden elde ettiği gelir 45 milyar doları bulurken 2010 yılında ise petrol gelirlerinin düşmesi nedeniyle 35 milyar dolar civarında seyrediyor. 1.5 trilyon metreküp civarındaki yıllık üretimiyle Libya, en fazla doğal gaz üreten Afrika’daki dördüncü ülkesi.

Arap dünyasının gıda güvenliğiyle yapılan araştırmaya göre bütün Arap ülkelerinin gıdaya harcadığı para 25 milyar dolar civarında. Kaddafi’nin serveti tek başına 3-4 yıl boyunca 340 milyon civarında nüfusa sahip Arap coğrafyasının ihtiyacını karşılayacak düzeyde.

Kaddafi’ye bütünüyle de haksızlık yapmamak lazım. Petrol gelirlerinden elde edilen paraların tamamı yatırımlara, lüks ve konfora, Kaddafi ailesinin kişisel zevklerini tatmin etmek için kullanılmadı. Bu paraların bir kısmını Kaddafi,  kurmuş olduğu The World Islamic Call Society (WICS)  adlı kuruluş aracılığıyla dünyanın dört bir tarafında kendisine yakın olduğu hareketleri desteklemek için kullandı. Örneğin ABD’de Louis Farrakhan hareketinin Kaddafi’den her yıl düzenli olarak yardım aldığı bu yüzden de Kaddafi’yi bütün platformlarda desteklediği ileri sürülüyor. Vakfın harcamalarının büyük bir kısmı ise İslam dünyasının dört bir tarafındaki üniversitelerde okuyan öğrencilere ayrılmış durumda. Her yıl yüzlerce öğrenci, Kaddafi’nin verdiği burslar sayesinde tamamlayabildikleri okullarından mezun oluyorlar.

Kaddafi’nin servetinin akıbeti

Kaddafi’nin servetinin akıbeti hakkında muhtelif görüşler mevcut. Bazıları paraların bir kısmına Batılı ülkeler bir kısmına da gececi Libya yönetimi ve muhaliflerin el koyduğunu belirtirken, Fas’ta yayınlanan el Mesa adlı gazetede yer alan röportajda Fas Liberal Parti Genel Sekreteri, paraların büyük bir bölümünün Cezayir üzerinden Venezuella’ya aktarıldığını kaydediyor. Servetin yaklaşık 30 milyar dolarlık bölümü, Amerikan Hazine bakanlığının ekte verdiğimiz belgenin de gösterdiği gibi, Kaddafi ailesinin tamamının mal varlıklarını ve banka hesabını dondurulmuş bulunuyor. 

Birleşikbasın