Manda yetiştiriciliğinde Bitlis, Türkiye’de beşinci sıralarda yer alıyor. 2010 yılında Manda Yetiştiriciler Birliği’nin kurulmasıyla birlikte yaklaşık 900 adet mandayla başlanan manda yetiştiriciliği 11 bine ulaştı. Yıllık yaklaşık 4 bin ton süt elde edilen mandaların şehir ekonomisine yıllık katma değeri 20 milyon TL’yi buluyor.

Güroymak ilçesinde, 16 bin metre kare alanda yer alan ve sit alanı ilan edilen İron Sazlığından 6 köy faydalanarak manda yetiştiriciliği yapıyor.

 Tarım ve Orman Bakanlığının desteklediği projeden 450 aile faydalanıyor. Bataklığı seven mandaların serinlemek için kaplıcaya başlayan yolculuğu adeta görsel şölene dönüşüyor. Kışın 50 dereceye varan Budaklı Kaplıcasının suyuna giren mandalar, yaz mevsiminde ise, serinlemek için kaplıcaya giriyor.

Bölgede manda yetiştiriciliğinin çok yaygın olduğunu belirten Bitlis Tarım ve Orman İl Müdürü Rıfat Çelik, “Güroymak ilçemizin Gölbaşı beldesi, Güzelli, Özkavak, Budaklı, Değirmenköy ve Günkırı grup köylerin İron Sazlığı sahasındayız. Bu bölgemizde manda yetiştiriciliği çok yaygındır. 2010 yılında kurduğumuz Manda Yetiştiriciler Birliği, 2012 yılında Türkiye geneli kurulan Manda Yetiştiriciler Genel Merkezi’nin hem kurucu üyesiyiz hem de 2010 yılından bu yana ilimizde 700-800 olan manda sayımız halihazırda 11 bin adete ulaşmıştır.” dedi.

“Manda yetiştiriciliği Bitlis ekonomisine 20 milyon TL katkı sunuyor”

“Manda, tarım ve hayvancılığa meyilli, geçim kaynağı hayvancılık olan ilimizin önemli bir gelir ürünüdür.” diyen Çelik, “Yıllık genel olarak 4 bin ton süt elde ederiz. Manda yoğurdu, peyniri, tereyağı, mamul ve yarı mamul ürünlerde ilimize yaklaşık 20 milyon TL civarında katma değer sağlanmaktadır. Manda önemli bir hayvandır. Derisinden, etinden, sütünden, yağından, peynirinden faydalanıyoruz. Mandanın eti, diğer sığır etlerine göre daha çok protein barındırmaktadır. Sütü diğer sığır sütlerine göre daha yağlı ve piyasadaki değeri daha fazladır. Tarım ve Orman Bakanlığımız, Tarımsal Araştırma Genel Müdürlüğümüzce ilkimizde mandacılık geliştirme adına uygulamakta olduğumuz ulusal bir projemiz vardır. ‘Halk Elinde Anadolu Mandası Islah Projesi’ Bu proje kapsamında yaklaşık olarak 450 üreticimizle 3 bin 20 adet mandamızı sürekli takip etmekteyiz. Buradaki amaç Anadolu mandasını korumak, ıslah etmek süt ve et üretimini artırmaktır.”

“2019 yılı itibariyle 2 milyon 700 bin TL destek sağlandı”

Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından her yıl bütün tarımsal üretimdeki faaliyet kollarına verdiği primlerin yanı sıra manda üreticilerine de prim desteği sağladığını dile getiren Çelik, 2019 yılı itibariyle 2 milyon 700 bin TL destek sağlandığını belirtti.

Çelik, “Birincisi anaç manda yetiştiricilerimize manda başı 250 lira olmak üzere her yıl bir milyondan fazla prim destekleme ödemesi yapmaktayız. Yine bu anaç mandaların ‘malak’ dediğimiz yavru desteği yapılmaktadır. Malak desteği geçen yıl birinci dönem 500 bin üzeri bir destek ödemesi yaptık. Yılda iki defa yapılmakta. 2019 ikinci dönem devam etmektedir. ‘Halk Elinde Anadolu Mandası Islah Projesi’ kapsamında, elimizde ıslah amaçlı tutuğumuz anaç mandalarına hayvan başına 850 TL ayrıca destek veriyoruz.”

Son olarak mandaların, sulak alanlarını sevdiğini belirten Çelik, mevsim itibariyle ahırdan çıkan mandaların meralarda otladığını, serinlemek içinde kaplıcaya girdiğini, İron Sazlığının bölgede manda yetiştiriciliği için önemli bir yer olduğunu söyledi.

Bitlis Manda Yetiştiriciler Birliği Başkan Yardımcısı Piran Kardaş ise, 2010 yılında birliğin kurulduğunu hatırlatarak, “650 üyemiz var. 450 üyemiz devlet desteği projesinden faydalanmaktadır. 900 başla başladık, şu an 10 bin adet manda varlığımız var. Islah projesinde olan manda sayımız 3 bin 20’dir. Günlük süt verimi manda başı 6-7 litredir. 10 litre aldığımız hayvanlarımız da var. Süt verimi düşük olan mandayı elden çıkarıp, daha da iyi verim elde eden hayvanların devamını sağlıyoruz projeyle. Türkiye’de en fazla projede hayvan sayısı bakımında Bitlis birinci sıradadır. İron Sazlığı dediğimiz bu sazlıktan 6 köy faydalanıyor.” diye konuştu.

İLKHA