Kalemi yaratıp insana bilmediğini öğreten Mabud'un esmasıyla,

"Bu aralar daha fazla yalana başvuruyor bu çocuk, kaç kere bağırıp kızmama rağmen sanki bana inat yalan söylemeye ısrarla devam ediyor. Bu çocukla nasıl başa çıkacağımı bilemiyorum" diye hayıflanan ebeveynler olmuştur muhakkak veya buna şahit olanlar.

Öncelikle çocuktan bir yalan duyulur duyulmaz hemen çocuğa "yalancı etiketi" vurulmamalıdır. Her eğitimci/ebeveyn bilmelidir ki çocuğun farklı dönemlerde/yaşlarda farklı farklı davranışları vardır ve her davranış o döneme has bir nitelik taşımaktadır. Bu bağlamda her eğitimci/ebeveyn çocukların gelişim dönemleri ile ilgili kendini bilgilerle donatmalıdır ki yarın bir gün çocuk, gelişim dönemi gereği istemediğiniz bir davranış gösterdiğinde " bu çocuk neden bizi dinlemiyor, neden saçma sapan sorular soruyor, neden yalan söylüyor" gibi isyan cümleleri dökülüvermesin dudaklardan... Bu yüzden bilgi bir eğitici/ebeveyn için en büyük kalkandır. Çocuğun gelişim dönemleriyle ilgili bilgilerle kendimizi donattığımızda'hmm bu davranış çocuğun gelişim döneminin bir evresidir'  diyerek istemediğiniz davranışları normal karşılayıp bunu başarılı bir şekilde atlatacaksınız inşallah.

Hem Rabb'imizin "Bilenle bilmeyen(ilim sahibi kimselerle cahiller) hiç bir olur mu?" kelamı da bunu desteklemiyor muydu? [Bknz.Zümer/9]

Şimdi gelelim asıl sorunumuza;

Piaget'e göre 2-6 yaş aralığındaki çocuk, hayal gücünü son haddine kadar harcamaya çalışır. Bu dönemdeki çocuk hayal ve gerçeğin farkına varamaz, hatta hayallerini/rüyalarını dahi gerçek üründen sayıp bunu gerçekten yaşamış gibi aktarmaya çalışır. Bu haseble 7 yaş öncesi söylenen yalan, gerçek yalan hükmünde değildir. 7 yaş öncesinde söylenen gerçek dışı söylemler, gerçek ile hayal/rüya çizgisini ayırt edemediği bir gelişim döneminden kaynaklıdır. Şöyle örnek vererek daha da somutlaştırırsak; hayal kurmayı becerebilen bir çocuk hayalinde kurup canlandırdığı bir senoryoyu gerçekten yaşamış gibi ustaca aktarmaya çalışır: "Bugün ben parkta kaydıraktan kaydım hatta sen de beni salladın" diyebilir sizi de işin içine katarak (fakat bunun gerçek olmadığını siz anlarsınız) veya ona rüyasında bir harçlık vermişsinizdir ve sabah kalkar kalkmaz harçlığını aramaya başlar. Siz 'ne arıyorsun oğlum/kızım? diye sorduğunuzda o 'yaaa hani sen bana harçlık vermiştin ya onu arıyorum ama bulamıyorum' deyip oturup ağlamaya başlayabilir. Bunun gibi gerçeğe aykırı birçok söylemler ile karşılaşabilirsiniz hasılı.

Bu gibi davranışlara cevap olarak 'niye yalan söylüyorsun' demek çocuğun kendisini aşağılanmış, suçlanmış olarak görmesine yetmekle kalmayıp çocuk kendinden şüphe etmeye başlayacaktır... Çünkü bir yandan bizzat kendi gözüyle gördüğü, bizzat kendi kulağıyla işittiği bir gerçek vardır (hayal/rüya bile olsa) öte yandan ona 'yalan söylüyorsun' diyerek hayatına can katan, anlam katan bir ebevyni/eğiticisi vardır... Ebevyninin/eğiticisinin tüm davranışlarını doğru olarak kabullendiği için çocuk kendini bu yalancı etiketine yakıştırmaya çalışacaktır. Zamanla da kendi gördüklerine kör, söylemelerine sağır kalacaktır (Allah muhafaza).

Bu durum karşısında siz çocuğa her ne kadar bu gerçek değil bir rüya/hayal deseniz de çocuk 7 yaş sonrasını kapsayan soyut kavramları anlayacak dönemde olmadığı için sizi onaylamayacaktır. Bunun yerine yalan söylediği fark edildiğinde “o olay acaba şöyle olmuş olabilir mi?” şeklinde olasılıklar anlatılmalıdır. Veya söylediği cümleleri onaylayacak ama aynı zamanda bunun bir hayal/rüya ürünü olduğunu fark ettirebilecek destekleyici cümleler kurmamız çocuğun sağlıklı bir gelişim göstermesi bakımından yerinde olacaktır... Misal, hayalinde sizinle beraber parka gittiği senoryosu çizen çocuğa 'hmmm demek seninle parka gittiğimiz hayalini kurdun ' veya rüyasında kendisine harçlık verip bunu gerçek yaşayan çocuğa  'hmmm demek ki sana rüyanda harçlık verdiğimi gördün' gibi.

Peki ne zaman çocuğun bu gibi söylemelerine "yalan" diyebiliriz ve çocuktaki bu yalan mayası hangi sebeplerden dolayı oluşmaktadır?

Bizim için 7 yaş sonrası (kimi kaynaklara göre 6) "yalan" hükmüne geçtiğinden bu durumu daha da ciddiye almamız gerek. Bu yaşlardan sonra çocuk hayal ve gerçeği ayırt etme, muhakeme yeteneği ve soyut kavrama algısı geliştiği için gerçeği yansıtmayan söylemlerine"yalan etiketini " yapıştırabiliriz.

Şayet 7 yaş sonrasında çocuk size yalan söylüyorsa çocuktaki bu yalan mayası ya korkudandır ya eleştirilmektendir ya da ebevynini rol model aldığından dolayıdır.

...

Yazının diğer yarısıyla tekrar bir araya gelme duasıyla;

Vesselâm...