İdris Peygamber’in İki Kitabı Hz. İdris’e atfedilen metinlerden ikisinin çevirilerini kapsıyor. Bunlardan ilki, “Enoch I” diye bilinen kadim Habeş dilinde yazılan kitaptır. Diğeri ise eski Slavca Enoch II’dir.

İlk kitap olan Enoch I’in iki İngilizce çevirisi, okuyuculara karşılaştırma imkânı verebilmek amacıyla bir arada sunulmuştur. Bu çevirilerden ilki Richard Laurance’ın 1883 tarihli “Peygamber İdris’in kitabıdır”. Diğer çeviri ise 1912 tarihinde Robert H. Charles tarafından yapılmıştır. Bu çeviride daha sonra keşfedilen Yunanca ve Ölü Deniz’deki yazmaları arasında kıyas da mevcuttur. Enoch II olarak bilinen diğer kitabın tercümesi için ise 1926 tarihinde Rutherford H. Platt’ın İngilizce çevirisi seçilmiştir.

Enoch, Kitab-ı Mukaddes’te Hanok adıyla geçen peygamberin adıdır. İbranice bu kelimeye “öğreten, eğiten, sırra erdirilmiş” gibi anlamlar verilir. Eski Ahit Tekvin 5’teki 18-24’ncü satırlar arasında Enoch ya da Hanok şu şekilde anlatılır:

“Yeret 162 yaşındayken oğlu Hanok doğdu. Hanok'un doğumundan sonra Yeret 800 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu. Yeret toplam 962 yıl yaşadıktan sonra öldü. Hanok 65 yaşındayken oğlu Metuşelah doğdu. Metuşelah'ın doğumundan sonra Hanok 300 yıl Tanrı yolunda yürüdü. Başka oğulları, kızları oldu. Hanok toplam 365 yıl yaşadı. Tanrı ile yürüdü, sonra ortadan kayboldu çünkü Tanrı onu yanına almıştı.”

Yeni Ahit’te İbraniler 11: 5-6 ve Yahuda 1: 14-15 ise şu şekilde geçer:

“İman sayesinde Hanok ölümü tatmamak üzere yukarı alındı. Kimse onu bulamadı, çünkü Tanrı onu yukarı almıştı. Yukarı alınmadan önce Tanrı’yı hoşnut eden biri olduğuna tanıklık edildi. İman olmadan Tanrı’yı hoşnut etmek olanaksızdır. Tanrı’ya yaklaşan, O’nun var olduğuna ve kendisini arayanları ödüllendireceğine iman etmelidir.”

“Âdem’den sonraki altıncı kuşaktan olan Hanok, bu adamlara ilişkin şu peygamberlikte bulundu: ‘İşte Rab herkesi yargılamak üzere on binlerce kutsalıyla geliyor. Tanrı yoluna aykırı, tanrısızca yapılan bütün işlerden ve tanrısız günahkârların kendisine karşı söylediği bütün ağır sözlerden ötürü Rab, bütün insanlara suçluluklarını gösterecektir.’”

Hz. İdris, Kuran-ı Kerim’de iki ayette zikredilmektedir. Bunlar:

“Kitapta İdris’i de an. Şüphesiz o çok sadık bir nebiydi. Biz onu çok âli bir makama yükselttik.” (Meryem: 56-57)

“İsmail’i, İdris’i ve Zülkifl’i de hatırla. Bunların hepsi sabredenlerdendi. Onları da rahmetimizin içine soktuk. Şüphesiz onlar salih kimselerdendi.” (Enbiyâ: 85-86)

Enoch ya da Hanok’un Hz. İdris olduğuna dair tek işaret İbni Hibban’ın Sahih adlı eserindeki zikrettiği bir Hadis-i Şerif’tir. Hadis’te “Uhnuh’un İdris olduğu” söylenmektedir. Uhnuh ise İbranice Hanuh’un Arapçalaşmış halidir:

“Onlardan dördü de Süryânî idi. Onlar Âdem, Sîs, Uhnûh –ki o İdrîs olup kalemle ilk yazı yazandır.- ve Nûh’tur. Dördü de Arap’tır: Hûd, Suayb, Sâlih, ve nebîn Muhammed. Ebû Zerr sordu: Ey Allah’ın Resûlü Allah kaç kitap indirdi Buyurdu ki: 100 sahife ve 4 kitap. Sîs’e 50 sahîfe indirdi. Uhnûh’a 30 sahîfe indirdi.”

İdris kelimesine Arapça kökünden yola çıkarak, “ders veren, eğiten, okutan, öğreten” anlamları verilir. Kendisine, Hz. Âdem ile Hz. Şit’e indirilen sahifelerle çok meşgul olduğu için İdris adı verildiği söylenir. İbranice ve Arapçadaki anlam paralelliklerine ve kadim çağlardaki lakabın kullanımının önemine bakarak Enoch’un Hz. İdris olduğu söylenebilir.

Hz. İdris’in şeceresi, “Âdem, Şit, Enos/Enoş, Kenân/Keynan, Mahalalel/Mehalail, Yared/Yerd, Hanok/Hanuh/İdris” şeklindedir.

Kitabın muhtevası

İdris Peygamber’in İki Kitabı içindeki ilk kitap olan İdris Peygamber’in Kitabı ya da Enoch I, Habeş Yahudileri, Eritre ve Etiyopya Ortodoks Kiliseleri hariç kutsal metin olarak kabul edilmez. Kitabın orijinal dili Müslümanların ilk hicret yeri olan Habeşistan’daki Aksum Krallığı’nın resmi dili olan Ge’ez’dir. Bu dil Sami harflerin vokallere göre farklılaştırılması şeklindedir.

Kitap ilk olarak İngiliz kaşif James Bruce tarafından bir Habeş manastırında keşfedilmiştir. İlk olarak Richard Laurance tarafından İngilizceye 1821’de çevrilmiştir. 1912’de Robert Henry Charles tarafında daha kapsamlı ve kıyas içeren bir çalışma yapılmıştır. İdris Peygamber’in İki Kitabı bu çevrileri, karşılaştırma imkanı için yan yana sayfalarda ihtiva etmektedir.

Enoch 1, beş ana bölümden oluşmaktadır. Bunlardan ilki dünyaya gözlemekle görevli varlıklar olan Gözcülerin yoldan çıkışını ve Hz. Nuh tufanının nedenini anlatmaktadır. Güneş ve ay gibi göksel ışıkların anlatıldığı Astronomi Kitabı, Hz. İdris’in 3 rüyetini içeren Meseller Kitabı ve son olarak uyarı ve ikazların bulunduğu Mektuplar ya da Eyvahlar Bölümü diğer kısımlardır.

Hz. İdris’in Sırları Kitabı ya da Enoch II çok daha kısa bir metindir. Eski Slavca yazılan kopyanın in MS 1’nci yüzyıldan kaldığı düşünülmektedir. Üç bölümden oluşan metinde Hz. İdris’in semalar arasındaki yolculuğu, yaratılışın hikayesi ve ilk kitaptaki gibi uyarılar ve müjdeler anlatılır.

Kitaptan...

İdris Peygamber’in İki Kitabı’nda çok çarpıcı bölümler bulunur. Bir fikir vermesi açısından özellikle Mektuplar Bölümü’ndeki Eyvah’lar kısmından kitabın arka kapağında da yer alan şu ifadeleri paylaşmak isterim:

“Vah size günahkârlar! Okyanusun ortasında ve kuru toprakta size karşı şer hatırası bulunur.

Vah size, haksızlıkla gümüş ile altını kazananlar ve şöyle diyenler: “Biz zenginliklerle zenginiz ve mallarımız vardır. Dilediğimiz her şeye sahibiz. Şimdi niyet ettiğimizi yapalım. Çünkü biz gümüşü biriktirdik. Evlerimizdeki hizmetçilerimiz çoktur. Ambarlarımız suylaymış gibi doludur.”

Evet, su gibi yalanlarınız da akıp gidecek; çünkü zenginliğiniz daimi olmayacak ve hızlıca sizden yükselecek. Çünkü siz onu haksızlıkla elde ettiniz ve siz büyük bir lanete terk edileceksiniz.”

Kur’an-ı Kerim’de “âli bir makama yükseltilen sadık bir nebi” olan Hz. Nuh’un büyük-büyük babası olan Hz. İdris’e atfedilen bu iki metnin tercümelerini içeren bu çalışmanın Hz. Adem’den bu yana İlahi Mesaj’ın vahdetini görmek isteyenler için faydalı olacağını umuyoruz.

Tmetürk