Siirt Üniversitesi Tıp Fakültesi Kurucu Dekanı Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Vefik Arıca, Covid-19 salgınıyla birlikte kullanımı yaygınlaşan maske ve eldivenlerin gelişigüzel çevreye atılmasının tüm canlılar için büyük bir risk oluşturduğunu belirterek önemli uyarı ve tavsiyelerde bulundu.

Maske kullanımının önemini açıklayan Arıca, salgın döneminde halkın tıbbi maskeleri kullanmasını tavsiye etti.

Arıca, "Maskeyi tam olarak kullanırsak, kimyasal ve biyolojik yapıların toz, partikül ve parçacık gibi ortaya çıkan unsurlarına karşı insanları koruyan bir ekipman olarak tanımlanabilir. Maskeler iki türe ayrılıyor; bunlardan ilki cerrahi (tıbbi) maskeler, diğeri de solunum sistemi koruyucu maskelerdir. Cerrahi maskeler, sağlık çalışanlarının cerrahi müdahaleler sırasında kendilerinden hastalara ya da hastalardan kendilerine bulaşmasını engellemek amacıyla kullandığı koruyucu ekipmanlar arasında yer alıyor. Şu an salgın döneminde özellikle halkında kullanmasını istediğimiz maske türü cerrahi maskelerdir. Solunum sistemi koruyucu maskelerin kullanım alanını ise sağlık sektörü profesyonellerinin yanı sıra diğer alanlarda da iş güvenliğini sağlamak oluşturuyor. Bu maske tipinin ise halk tarafından kullanımı şu an için istenmemektedir." dedi.

Sağlık çalışanlarına tavsiyelerde bulunan Arıca, "Sağlık çalışanlarının Covid-19 taşıdığından şüphelenilen ya da tanısı konmuş hastaların bulunduğu alanlara girerken cerrahi maske; soluk borusundan entübasyon, nonivazif ventilatör (solunum cihazı) takılması ve kalp masajı gibi müdahaleler sırasında solunum sistemi koruyucu maske takılması gerekiyor. Sağlık görevlilerinin durumu daha ciddi olan ve yoğun bakım ünitelerinde tedavi gören hastalara müdahale ederken, maskenin yanı sıra önlük, gözlük ve siper gibi tam koruyucu ekipman seti giymeleri tavsiye ediyorum." diye konuştu.

"Maske burun, ağız ve çeneyi tamamen kapatacak, kenarlardan hava geçişine izin verilmeyecek şekilde takılması gerekiyor"

Maskenin nasıl kullanılması gerektiği hakkında bilgiler veren Arıca, şunları söyledi:

Maskeyi takmadan önce eller en az 20 saniye su ve normal sabunla yıkanır. Maske; katlı kısmı dış tarafta kalacak, üst taraftaki metal şerit burun köprüsünün üzerine gelecek şekilde takılır. Maske lastikli ise maskenin yanlarındaki lastikler kulak kepçesinden geçirilerek takılır. Maske ipli ise maskenin üst kenarlarındaki ipler kulakların üstünden geçirilerek başın arka kısmında bağlanır, alt kenarındaki ipler ensede bağlanır. Maskenin üst tarafındaki metal şerit burun köprüsünün üzerine hafifçe bastırılarak yerleştirilir. Maske burun, ağız ve çeneyi tamamen kapatacak, kenarlardan hava geçişine izin vermeyecek şekilde takılması gerekiyor.

"Çevreye atılan eldivenler riski artırıyor"

Eldivenin yanlış kullanılması durumunda korumaktan çok bulaştırıcılığı artırabildiğini belirten Arıca, tek kullanımlık eldivenlerin çevreye atılması durumunda büyük bir risk oluşturduğunu söyledi.

Arıca, "Eldiven yanlış kullanıldığında korumaktan öte bulaştırıcılığı arttırabiliyor. Eldiveni çok uzun süre elinizde tutuyor, eldivenle her yere dokunuyor ve onu yıkamadan yüzünüze, maskenize değdiriyorsunuz. Elde virüs partiküllerinin tutunma olasılığı plastik yüzeylerden daha düşüktür. O nedenle yanlış kullanımı sizi korumaktan öte enfekte olmanıza neden olabilir. Sokakta gezen herkesin eldiven takmasını da tavsiye etmiyoruz. Bu şekildeki kullanımının Coronavirus bulaşmasını engellediğine dair bilimsel bir delil de bulunmuyor. Bu eldivenleri kullanıp her yere rahatça dokunmak virüsün olası yerlerden eldivene bulaşmasına sebep olabilir. Kişiler daha sonra bu eldivenleri çıkarıp çöp bulamazlarsa sağa sola atabiliyorlar. Bu da riski artırıyor. Ancak özellikle marketlerde ve gıda hazırlayan yerlerde bu hazırlık sırasında eldiven kullanması ve hazırlık bittiğinde tek kullanımlık eldivenin çıkarılması gerekir. Elinde eldiven bulunan kişi aynı eldiven ile kontamine bir yere dokunduktan sonra temiz bir yere dokunursa temiz yer de mikroplarla kontamine olabilir. Kasiyerlerin eldiven giymesinin her müşteriden sonra değiştirmedikçe virüs bulaştırma riskini artıracak bir uygulama olduğunu biliyoruz. Bunun yerine her kasaya el dezenfektanı konulması ve sık sık ellerin dezenfekte edilmesinin daha uygun olacağı kanısındayız." açıklamasında bulundu.

"Eldiven el yıkama yerine kullanılmamalı"

Eldivenin kullanılma şekliyle ilgili bilgiler paylaşan Arıca şunları sıraladı:

Eldiven el yıkama yerine kullanılmamalıdır. Eldiven giymeden önce ve eldiven çıkardıktan sonra eller mutlaka yıkanmalıdır. Eldiven giyilmesinin ellerin kontaminasyonuna karşı tam bir koruma sağlamadığı bilinmelidir. Eldiven giyme endikasyonu ortadan kalkar kalkmaz eldiven çıkarılmalıdır. Eldivenli eller yıkanmamalı veya üzerine alkol bazlı el dezenfektanı uygulanmamalıdır. İşimizi bittikten sonra eldivenler dikkatli bir şekilde çıkartılmalı, odadaki tıbbi atığa atılmalı, eller yıkanmalı ve odada bulunan kontamine araç-gereç ve çevre yüzeylerine dokunulmamalıdır. Eldivenler en son giyilmeli ve önlüğün kol manşetleri üzerine çekilmelidir. Eldiven çıkarılırken el üzerinden sıyrılarak içi dışına çevrilir, diğer eldivenli el ile tutulur, eldivensiz parmakla bilekten diğer eldiven sıyrılır ve içi dışına çevrilerek her iki eldivenden oluşan küçük bir torba şeklinde atılır.

"Tıbbi atıkları güvenli çöp poşetlerine koymak ve yüzde bir oranında çamaşır suyunda bekletip o şekilde çöpe atmak en ideal yöntemdir"

Maske ve eldiven kullanımının ardından yapılması gerekenlerle ilgili konuşan Arıca, "Türkiye'de görülen Coronavirus salgınının ardından kullanımı artan maske ve eldivenlerin gelişigüzel çevreye atılması çevre için risk oluşturmaktadır. Halkımızın şu an yapabileceği şey, tıbbi atıkları güvenli çöp poşetlerine koymak ve yüzde bir oranında çamaşır suyunda bekletip o şekilde çöpe atmak en ideal toplanma yöntemidir. Coronavirus pandemisinin ardından kullanımı artan eldiven ve maske gibi tıbbı atıklar dezenfekte edilerek, evsel atığa dönüştürüldükten sonra toplanmalıdır. Evsel atığa atılıp 6-8 saat sonra başka birine bulaşıp enfeksiyon oluşturma şansı düşük ama bu süreyi nasıl kontrol edeceğiz? Bu süreyi kontrol altında tutmak için onları ayrı bir atıkta ve tıbbi atık yöntemiyle imha etmek en doğru yöntem olacaktır. Kullanılan eldiven ve maskelerin iki kere poşetlenerek toplanması daha uygun olacaktır. Ama en uygunu bunların evsel atığa dönüştürüp zararsız hale getirmek olacaktır. Bunun yöntemi ise, tıbbi atıkları güvenli çöp poşetlerine koymak ve yüzde bir oranında çamaşır suyunda bekletip o şekilde çöpe atmak. Yüzde birlik çamaşır suyunun formülü ise bir litre suya bir yemek kaşığı çamaşır suyu koyduğumuzda yaklaşık yüzde birlik bir dezenfektan oluyor." dedi.

"Maske ve eldivenler 'evsel atık' olarak belediyeye teslim edilmelidir"

Maske ve eldivenlerin diğer atıklarla karıştırılmaması gerektiğini vurgulayan Arıca, "Maske ve eldiven atıkları, kurum ve işletmelerin bina giriş çıkışları ile ortak kullanım alanlarına yerleştirilecek biriktirme ekipmanlarında ayrı şekilde biriktirilmesi gerekir. Geçici depolama alanlarında en az 72 saat bekletildikten sonra 'evsel atık' olarak belediyeye teslim edilmelidir. Ev ve işyerlerinde kullanılan maske ve eldiven atıkları, ağzı kapatılarak iç içe iki torbaya konularak, en az 72 saat süreyle insan temasından uzak bölümde bekletildikten sonra 'evsel atık' olarak belediyeye teslim edilmelidir. Sağlık kuruluşlarının karantina bölümleri ile karantina birimi olarak belirlenen yerlerde oluşan atıklar 'tıbbi atık' olarak yönetilmeli ve diğer atıklarla karıştırılmaması sağlanmalıdır. Son çıkan genelgeyle bu durum açıkça belirtilmiştir." ifadelerini kullandı.

"Coronavirus'un evcil hayvanlardan insanlara geçtiği yönünde herhangi bir bulgu bulunmuyor"

Virüs kapan kişilerin hayvanlarla temas etmemesi gerektiğini açıklayan Arıca, konuşmasını şöyle sürdürdü:

"Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü’ne göre, Coronavirus'un evcil hayvanlardan insanlara geçtiği yönünde herhangi bir bulgu bulunmuyor. Ancak, hayvanlar ve insanlar hastalıkları bazen paylaşabildikleri için Coronavirus kapan kişilerin virüs hakkında daha detaylı bilgi sağlanıncaya kadar evcil hayvanlarıyla ve diğer hayvanlarla temaslarını kısıtlamaları tavsiye edilmektedir. Dünyada 4 tip Coronavirus grubu var. Bunlar alfa, beta, gama ve delta olarak adlandırılır. Kedi ve köpeklerde olan yine kendilerine özel Coronavirus'lerdir. Kedininki kendisine spesifiktir ve köpeğe geçmez, köpekteki de aynı şekilde kediye geçmez. Bunlar sindirim sisteminde yerleşir ve ishale yol açar, solunum yolu ile ilgileri yoktur. Bu virüslerin insanlar için şu an için hiçbir tehlikesi bulunmamaktadır. Ancak sokak hayvanlarının Coronavirus'e yakalanması ile ilgili yeterli veriler olmamakla beraber dışarı atılan kirli maske ve eldivenler sokak hayvanları tarafından temas edildiğinde, Coronavirus dışında bir sürü bakteri, virüs enfeksiyon ajanlarıyla karşılaşacağını ve sokak hayvanının başka hastalıklar, başka enfeksiyonlar çıkabileceğini unutmamalıyız. Maske ve eldivenlerimizi kullandıktan sonra mutlaka yukarıda belirttiğimiz öneriler doğrultusunda toplanmalıdır."

İLKHA