Despêkirna Qiyamê

Şêx Se’id Efendî piştî rejima kemalîst li dû wî gerîya û xwestin wî bigrin ew jî rabû hezra xwe kir û ji bo qebra bapîrê xwe ziyaret bike kir sedem û ji malê derket. Tevî ku jina wî hewl dide pêşî li vê yekê bigire jî, gotinên Şêx Seîd ên jêrîn ji jina xwe re gotiye girîng in:

"Eger ez û ev gopal bi tenê bin ez ê dîsa jî li dijî wan derkevim. Ne ez ji Hz. Huseyn bi qîmettir im, ne jî malbata min ji malbata wî bi qîmettir e. Ger ez li dijî wan dernekevim wê zebenî bi şaşika min bigrin û min bavêje cehenneme. Wê demê hûn dikarin alîkariya min bikin? Ma qey ji min re nabêjin: "Ya Seîd, Xwedê ew qas mal û milk daye te, te çi ji bo Xwedê kiriye? Ewan guh nedan fermanên Xwedê. Belê, min dest bi cîhadê kiriye, yên ku ditirsin nikaribin cîhadê bikin, yên nexweş bila neyên. Ev ne riya tirsonekan e!”

Şêx Se’id li dijî rejima kemalîst li alîkî ji serokên eşîran, beg, axa, şêx û maqûlên Kurda re name dişand, li alîkî din zilamên xwe dişand cem wan fikre wan digirt. Ew bi xwe jî piştî ji Xinûsê derket li ser rîya xwe bi giregirê Kurda re di vî warî de muşawere dikir. Di Çileya 1925an de li gund û bajarokan geriyaye, fikrên xwe gotiye û bi destê kurên xwe hinek amadekarî kiriye.

Ji bo mezinkirina tevgerê muzakere didomîne, Şêx Seîd tê gundê Pîranê ku serhildan lê dest pê kiriye û li wir axaftinên girîng dike. Komek leşker di 13'ê Sibatê de hatin meclîsa ku tê de bûn û xwestin ku hin kesên ku lê digerin bên dîtin û radestî wan bên kirin. Şêx Seîd dibêje, piştî ku cema’et belav bibe, ew dikarin teslîm bibin da ku alozî çênebe, lê leşker qebûl nakin. Bi pevçûna li ser vê provokasyonê re serhildan bê amadekarî dest pê dike. Nûçeyên serhildanê li herêmê belav bûn. Şêx Seîd piştî bûyerê koçî Darahênê (Gêncê) kir û di 14ê sibatê de bi îmzeya “Emîr-ul Mucahîdîn Muhemmed Se’îd Neqşîbendî” daxuyanîyek hat dayîn û banga serhildanê li kurdan kir.

Di bûyerên bilez pêşve diçin de, leşkerên Şêx Seîd di 17ê Sibatê de êrîş birin ser navçeya Darahênê ya parêzgeha Gêncê, û Walî İsmail Beg û karmend û cendirmeyên din girtin. Wî Feqî Hesen, serokê eşîra Modan, wek qeymeqamî destnîşan kir. Xetên telegrafê hatin rûxandin, girtîgeh hatin vekirin û girtî hatin berdan. Daxuyaniya yekem a Şêx Seîd li ser navê Îslamê piştî wê diyar bû. Di daxuyaniyên ku bi îmzeya “Emîr-ul Mucahîdîn Muhemmed Se’îd Neqşîbendî” hat weşandin de, hat diyarkirin ku pêkanînên hukumeta merkezî û Mustafa Kemal li dijî Îslamê ne û bêyî xîlafetê nabe Îslam, û sedema serhildana wî hate vegotin. Wî her weha name ji hin serokên eşîrên Zaza û Kurmanc re şand ku bi wî re bibin yek. Bi tayînkirina rêvebir û fermandarên sivîl li deverên ku wî girtiye, wî nîşan da ku wî nuha kontrola xwe girtiye. Piştgiriya hin eşîran stendin, hêzên Şêx Seîd di demek kurt de heya Diyarbekirê dimeşiyan, komek Varto girtin û berê xwe dan Mûşê. Di pêvajoya jêrîn de, Çepekçûr, Mûş, Maden, Erganî, Pîran û Siwêrek hatin girtin. Di 21ê Sibatê de, hukûmetê li navçeyên Dîyarbekir, El’ezîz, Gênc, Siwêrek, Mêrdîn, Riha, Sêrt, Bidlîs, Wan, Colemêrg û Xinûs û Kiğê li Çepekçûr örfî îdare/qanûna leşkeri îlan kir.

Dema ku li herêmê yekîneyên artêşê bi ser neketin, ew vekişiyan Amedê. Rojek paşê, di 24ê Sibatê de, El’ezîz jî ji hêla serhildêran ve hate girtin.