Bir şiir türü olan gazel, etrafında dönüp dolanmak anlamındadır. Divan edebiyatındaki Gazel türü şiirler hep aşk temalı olduğu ve kadın etrafında döndüğü için bu ismi almıştır.
Gazel ile aynı kökten olan ve “a” sesi ile olarak telaffuz edilen “Gazal” ise ceylanın diğer ismidir. Çünkü avcılar onu yakalamak için etrafında çok dolanır. Bu nedenle ona gazal denilmiştir.
Gazal, ürkekliği, gözlerinin güzelliği, zarafeti ve hızı ile ön plana çıkan özelliklere sahiptir. Onu yakalamak kolay değildir.
Fakat gazalın bu ürkekliği onu avcılar için daha da cazip hale getirmiştir. Avcılar günlerce onu takip eder, peşinden koşarlar. Bu nedenle Ceylan-Gazal avı en zor ama en zevkli av türlerinden birisidir.
Eğer ceylan bu kadar ürkek olmasaydı acaba kimse onun arkasından bu kadar gider miydi?
Burada Gazalın ürkekliği, kadının haya ve edebini sembolize eder. Bu nedenle gazal ismi kadına verilmiştir. Nitekim Süphan dağındaki aşk efsanesinin kahramanının ismi de GAZAL’dır.
Gazal ismi verilerek aslında kadının bazı ideal vasıfları da ifade edilmiş olur.
Gazal lafzı fiil olarak Kur’an’da geçer. Burada söz konusu olan yine kadındır.
“Gazelini çözen o kadın gibi olmayın”(Nahl:92)
Burada söz konusu kadının özelliği şudur; Örmüş olduğu, ahdini, sözünü, hicabını, örgüsünü çözer. Böyle yapınca hicabı kalkar. Oysa onun hicabı vardı. Üstelik çok sağlam dokunmuştu. Ama sonra bu örgüyü, bu hicabı kendi elleriyle söktü. Böyle yapınca gazal vasfını da yitirmiş oldu. Bununla birlikte edebi, ürkekliği ortadan kalktı.
Kadın ancak gazal olursa ona gazeller yazılır. Bu nedenle Divan edebiyatında gazellerde hep gazalin yüz vermemesinden bahsedilir ve ona gazel yazılması da bundandır.
İşte böyle, gazal bir isim olmanın çok ötesinde anlamlar taşır.
Günümüzde gazal ismi pek rağbet gören bir isim değildir. Zaten konumuz gazal isminin bu durumu değildir. Mesele, sosyal medyanın, öğrenim ve iş hayatının, diğer modernist açılımların kadının bu vasfını ortadan kaldırmasıdır.
Maalesef kadınların geneli artık bu vasfı pek önemsemiyor. O ürkeklik, o çekingenlik kalmayınca gazal ismi de popüler olmaktan çıktı.
Tabi burada kastedilen ürkeklik, içine kapalı, çekingen biri olmak değildir. Bu vasfın doğal olarak, naz ve edep karışımı olarak korunmasıdır. Unutmamak gerekir ki kadınlar gazal vasfından sıyırılıp kendileri arzı endam ettikçe-bizden söylemesi- gerçek aşkı arayan erkekler yine o gazalleri arıyor. Onları cazip ve güzel buluyor. Onları gazel yazılmaya değer buluyor.
Çağımız sadece gazal ismini değil bu vasfı da yok etti. Bu bir ismin, bir şiir türünün eskilerde kalmış olmaktan ziyade bir felsefenin, bir anlayışın bir halin hatta bir medeniyetin ortadan kalkmasını ifade ediyor ve asıl trajik olan da budur.