Bitlis Eren Üniversitesi(BEÜ) Bitlis ve Yöresi Tarih ve Kültür Araştırma ve Uygulama Merkezi (BİTAM) tarafından yapılan çalışmalar neticesinde, Hizan ilçesine bağlı Dayılar(Şandis) köyünde, Faqiyê Teyran’a ait olduğu düşünülen mezar taşının tespit edildiği iddia edildi.
BİTAM tarafından yapılan açıklamaya göre; ulaşımı oldukça zor, yolu ve tabelası olmayan köydeki mezar taşı üzerinde, “Muhammed el-Meşhûr Faki Teyran” ibarenin yanı sıra, “Hicri 1041 Miladi 1631-1632” tarihi de yer aldığı mezar taşı, Faqiyê Tayran’ın vefat tarihi ile örtüştüğü belirtiliyor. Tarih ve mezar taşındaki künye bilgileri, bu mezarın Faqiyê Teyran’a ait olduğu ihtimalini kuvvetlendirdiği üzerinde duruluyor.
Öte yandan, bu taş ile birlikte burada bulunan diğer mezar taşlarının alçak kabartma tekniği ile mermer üzerine işlenmiş yatay silmelerle dört kısma ayrıldığı, söz konusu mezarın şahideli olup baş ve ayak taşı olduğu, günümüze kadar ulaştığı ve mezarın, baş taşı örfi destarlı bir başlık ile nihayetlendiği belirtildi.
“Faqiyê Teyran’ın mezarının Bitlis’te olduğuna dair tarihi bulgulara rastlandı”
Feqiyê Teyran'ın bu köyde yaşadığını kanıtlayacak maddi kültür unsurlarının da mevcut olduğu belirtilen açıklamada, “Faqiyê Teyran’ın bu köyde yaşadığını kanıtlayacak maddi kültür unsurları da mevcuttur. Buna göre Feqiyê Teyran tarafından yaptırılan çeşme, Teyran’a ait olan bir tarla ve yaşadığı ev ilk göze çarpanlardır. Köyde yaşayan kaynak kişiler, Faqiyê Teyran’ın mezarını kuşların ziyaret ettiğini, mezar ve çevresinde asla kuş pisliğinin bulunmadığını belirtmektedirler. Özellikle çevre köylerde ve yaylalarda vefat eden kişilerin naaşları Faqiyê Teyran hazretlerine yakın olsun diye buradaki mezarlığa gömülmektedir. Kaynak kişilerin anlattığı bir diğer olay ise Şeyh Sıbğetullah Arvasi (Gavs-ı Hizan) hazretlerinin Teyran’ın kabrini iki defa ziyaret ettiği şeklindedir. Onlara göre Faqiyê Teyran gerçekten burada yatmaktadır. Eğer böyle olmasaydı Gavs-ı Hizan hazretleri buraya iki defa gelmezdi.” bilgisine yer verildi.
“Köyde Faqiyê Teyran’a ait olan tarla günümüzde onun adına hayır faaliyetlerinde kullanılmaktadır.” denilen açıklamanın devamında, Bu tarla yaklaşık olarak dört dönümlük bir alana sahip olduğu, tarla farklı yıllarda farklı kişiler tarafından ekildiği, ekin hasat edildikten sonra ekinin belli bir kısmı Faqiyê Teyran’a adanarak, böylelikle fakir fukaraya dağıtıldığı ifade edildi.
“Köy sakinlerinin iddiası, bulunan bulguları güçlendiriyor”
Köy sakinlerinden 1948 doğumlu İsa Turan’ın konuşmasına yer verilen açıklamada, “Faqiyê Teyran’ın burada öldüğünü bu bilgiyi kendisinin babasından, babasının dedesinden, dedesinin ise dedesinden öğrendiğini ifade etmektedir. Kendisi de bu bilgiyi oğluna aktararak kuşaklar boyunca Faqiyê Teyran’ın mezarının yerinin kaybolmamasını sağlamaya çalışmaktadır. Diğer kaynak kişilerden biri olan köy muhtarı 1956 doğumlu İhsan Demir, 32 yıllık muhtarlık geçmişinin olduğunu ve yıllardır bu mücadeleyi verdiğini aktarmaktadır.” denildi.
BİTAM tarafından yapılan başka bir diğer araştırmada ise eski Nefs-i Hizan bölgesinde tespit edilen eski mezar taşları içerisinde, etrafı çevrili, korunmuş bir mezarın kitabesinde Faqiyê Teyran’ın sevdiği kişi olan ve onun uğruna ölen Sinem’e ait olan mezar taşı da bulunduğu belirtildi.
Bulunan bu mezar taşı, Faqiyê Teyran’ın mezarının Dayılar köyünde olduğu tezini güçlendirdiğine dair başka bir işaret olduğu bilgisine yer verildi.
İLKHA