Gökkubbenin altında sözü en güzelinden söyledi… Cümleleri harelenen gönüllerde tatlı bir meltem, bir seher esintisine dönüştü. Şiirler dizdi asırlar boyu gönülleri eriten şiirler, öyküler anlattı ibret ve hayrete kapılar açan. Divitler eskidi zaman zaman… Attar'ın sözleri dünden bugüne eskimedi. Ne bugün ne de yarın da eskitemeyecek yazdığı eserleri.
Attar hakkında ansiklopedik bilgi arayanlar, birkaç satırdan başka bir şey bulamazlar. Zira doğumu ve ölüm tarihleri hakkında dahi kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Bilindiği kadarıyla hicri altıncı asrın ikinci yarısında ve yedinci asrın başlarında yaşamıştır. Nişabur'da dünyaya gelen Attar, tarikat müntesibi bir babanın evladıdır. Tıp ve ecza işleriyle ilgilenmesi nedeniyle kendisine Attar denilmiştir. Gençlik yıllarında ilim tahsiliyle meşgul olurken bunun yanında attarlık yapmıştır. Aynı zamanda irfana olan ilgisi, onu tasavvuf dergahlarında gönül sultanları ile buluşturmuştur. Bu vesile ile Mekke, Medine, Irak, Şam, Mısır, Türkistan ve Hindistan gibi dünyanın çeşitli yerlerini dolaşmış, daha sonra doğduğu yere, Nişabur'a gelerek, ömrünün geri kalanını burada geçirmiştir. Aile hayatı, çocukları olup olmadığı ile ilgili pek bilgi yoktur. Sadece Muhtarname adlı eserinde, 32 yaşında bir evladını kaybettiğinden bahsedilir. Attar, Moğol istilası sırasında şehid edilmiştir. Türbesi Nişabur'dadır.
Eserlerinden anlaşılacağı üzere adı Muhammed'dir. Fakat eserlerinde “Ferid” ve “Attar” mahlaslarını kullanmıştır. Edebiyatta birçok bilinen ismi etkileyen Attar, irfan ve edebiyatı aynı kapta bir araya getirebilen ender şahsiyetlerdendir. Molla Cami, Hafız, Sadi Şirazi, Mahmud Şebüsteri gibi birçok ismin eserlerinde Feridüddin Attar'ın izlerine rastlamaktayız.
İnsanın eserini anlatması vardır, bir de eserin müessiri anlatması vardır… Attar, eserlerinde anlattığı hikayelerle, kullandığı teşbihlerle, kalpten kalbe süzülen cümlelerle, hakikatin deryasında gönlünü irfani hakikatlere açan kişilerin nazarına eşsiz eserler sunmaktadır. Tezkiretül Evliya adlı eserini vefatından bir sene evvel kaleme almıştır. Mürşitlerin, evliyaların, gönül dostlarının hayatları, başlarından geçen ibretli menkıbeleri konu almıştır. Esrarname adlı eseri bütün bir hikaye değil de, küçük hikayelerden oluşmaktadır.
Attar'ın kendi şahsına ait divanı da vardır. Bunun yanında Muhtarname ve Musibetname adlı eserleri de bilinmektedir. Hüsrevname adlı eseri, Rum Kayseri'nin oğlu Hüsrev ile Hüzistan Şahı'nın kızı Gül'ün hikayesidir. İlahiname adlı eseri, bir padişahın altı oğluna dünyadaki en büyük arzularını sorması ve kendi oğullarını bu hırs besledikleri şeylerden vazgeçirmeye çalışmasını konu almaktadır. Padişah, oğullarının, hırs ve geçici arzular peşinde koşmasını istememektedir.
Mantıku't-Tayr ise bir başkadır. Onlarca kısa hikaye arasında kendilerine bir padişah arayan kuşlar vardır bu eserde… Kuşlar kendi dillerince konuşur, bu dertlerine bir çare ararlar. Bu esnada Hüdhüd gelir ve kuşların bir padişahı olduğunu, adının Simurg olduğunu söyler. Simurg, otuz kuş demektir. Hüdhüd kuşların padişahının çok uzakta bir yerde olduğunu, yolun uzun, yolculuğun çetin olduğunu söyler. Kuşlar karar verir, yola çıkarlar. Lakin herkes bu yolculuğu tamamlayacak takati kendisinde bulamaz. Karşılarında yedi vadi vardır. Yedi vadiyi aşarlarsa kuşların padişahını bulacaklardır. Sabır ve gayret gerekmektedir. Fakat kimisi açlıktan susuzluktan ölür, kimisi yuvasını özler de geri döner. Kimisi yem görür de peşine takılıp yolculuğu bırakır… Böyle havadislerle kuşların sayısı gitgide azalır. Ta ki son vadiyi aştıklarında bakarlar ki sadece otuz kuş kalmış ve kuşların padişahının da bu yedi vadiyi aşanlar olduğunu, bahsedilen simurgun kendileri olduğunu anlarlar.
Feridüddin Attar'ın eserleri müessirini ziyadesiyle anlatmakta, şahisyetinin büyüklüğünü ortaya koymaktadır. Anlamak, anlamaya çalışmak ve hayatımızı irfani hakikatleriyle anlamlandırma temenisiyle…