Her yıl tedavisi yalnızca organ bağışı ile mümkün olan binlerce kişi nakil beklerken, bu kişiler hayatını kaybetmekte veya cihazlara bağlı halde hayata tutunmaya çalışıyor.
Gün geçtikçe organ bağışının önemi daha da artarken Gaziantep İl Sağlık Müdürlüğü verilerine göre, kentte bin 500’ü aşkın hasta böbrek nakli bekliyor.
Kent genelinde son 5 yılda 2 bin 537 kişi organ bağışında bulunurken, Gaziantep nüfus oranına göre organ bağışı konusunda istenilen sırada yer almıyor. 2017 yılında kentte 732 kişi gönüllü olarak organ bağışında bulunurken 2021’in 10 aylık döneminde ise bu sayı 63’ü buldu.
Kentte düşük olan organ bağışı Covid-19 salgının etkisiyle daha da düştü. Salgın süreci büyük oranda organ nakillerini durdururken 2020 ve 2021’in ilk 10 ayında özellikle böbrek nakli ameliyatları yarı yarıya düştü.
Gaziantep İl Sağlık Müdürü Doktor Ümit Mutlu Tiryaki, kent genelinde organ bağışlarının yapıldığını ancak yeterli olmadığına dikkat çekti.
Kentte bin 500’ün üzerinde kişinin böbrek nakli beklediğini belirten Tiryaki, nakil bekleyen hastaların ise her hafta diyalize girmek zorunda olduklarını ifade etti.
Tiryaki, kentte kronik böbrek yetmezliğinden dolayı bin 500 kişinin diyaliz tedavisiyle hayatını idame ettirmeye çalıştığını bildirerek, bu hastaların çoğunluğunun ise böbrek nakli olabilme kriterine sahip olduğunu ancak organ bağışının yeterli düzeyde olmamasından dolayı nakillerin de istenen sayıda yapılamadığını söyledi.
“Organ nakli önemlidir”
Organ naklinin, kadavradan ve canlıdan yapılan bir operasyon olduğunu ifade eden Tiryaki, “Organ nakli; işlevini kaybetmiş olan doku veya organların canlı ya da kadavradan alınan oradan da dokularla değiştirilmesi suretiyle yapılan işlemdir. Organ nakli önemlidir. Bir kere en başta yaşam konforunu ciddi anlamda etkilemektedir. Özellikle böbrek hastalarımız için önemlidir. Diyalize giren hastalarımız açısından baktığımızda haftada 3 gün ciddi bir eziyet çekmektedirler. Organ nakli gerçekleştiğinde bu işlemden kurtularak normal yaşamlarına dönebilmektedirler. Yine benzer durumlar nakil yaptığımız birçok organ ve doku içinde geçerlidir. Organ nakli gerçekleştirdiği zaman kişilerin yaşam kalitesi yükselmekte ve yaşamlarına daha rahat adapte olabilmektedirler. Hastalıklardan, kendilerini sıkıntıya sokan durumdan uzaklaşabilmektedirler.” dedi.
“En çok nakil yapılan organ böbrektir”
Türkiye'de ve dünyada organ nakli ihtiyacı duyan kişilerin daha çok böbrek hastaları olduğunu bildiren Tiryaki, “Çünkü onlar diyalize mahkum yaşamak zorunda kaldıkları için nakil yapıldığı zaman bu sıkıntıdan kurtulabilmektedirler. Ama sadece böbrek nakli yapılmamaktadır. İhtiyaca göre işlevini kaybetmiş olan doku veya organ hangisi ise ona yönelik nakil işlemleri gerçekleşmektedir. Dünyada ve ülkemizde en çok nakil yapılan organlar en başta böbrektir. Bunun dışında karaciğer, pankreas, akciğer, ince bağırsak ve kalp gibi organların nakilleri de yapılabilmektedir. Bunun dışında da bazı dokularında nakli söz konusudur. Yakın zamanda çok fazla gündem olmuştu, yüz, kol, bacak, kornea, kıkırdak ve kalp kapak nakli gibi nakillerde yapılmaktadır.” ifadelerini kullandı.
“Bu rakamların çok daha üst düzeyde olması gerekiyor”
Organ bağışı konusunda Türkiye’nin birçok ülkenin gerisinde olduğuna dikkat çeken Tiryaki, şunları söyledi:
“Bu konuda sağ olsun Diyanet İşleri Başkanlığımız çalışmalar yaptı, fetvalar yayınladı ve vatandaşlarımıza organ bağışının önemini anlattı. Bizlerde sürekli anlatıyoruz. Fakat rakamsal olarak oldukça geriden geliyoruz. Gaziantep'te, 2017 yılında organ bağışlayan kişi sayısına baktığımızda yaklaşık 752 rakamını görüyoruz. Bir sonraki yıl bul 800’lere, 2019 yılında 961’e çıkmışken pandemi nedeniyle ne yazık ki 2020-2021 yıllarında bu sayı düşmüştür. 2020 yılında yaklaşık 150, bu yıl da şu ana kadar 63 gibi çok düşük bir rakama gerilemiş vaziyetteyiz. Bu rakamların çok daha üst düzeyde olması gerekiyor. Aksi takdirde şu an ilimizde birçok nakil bekleyen vatandaşımız, hastamız var. Şu an yeteri kadar organ bulunamadığı için halen tedavilerini sürdürmek zorunda kalıyorlar.”
“Organ bağışçısı olmak çok kolay”
Organ bağışında bulunabilmenin çok kolay olduğunu belirten Tiryaki, “Herhangi bir sağlık kuruluşuna vatandaşlarımız başvurduklarında, ‘ben bağışçı olmak istiyorum’ dediklerinde gerekli işlem yapılıyor, formlar dolduruluyor ve bağışçı olabiliyorlar. Bunun için özel bir duruma gerek yok. Vatandaşlarımız kamu, özel üniversite, aile hekimliklerine organ bağışı başvurusunda bulunabilirler. Son dönemlerde artık e-devlet, e-nabız üzerinden de bağış formu doldurularak organ bağışçısı olabilmektedirler.” diye konuştu.
“Organ bağışlarında aile izni önemlidir”
Organ bağışlarında aile iznin önemine dikkat çeken Tiryaki, “Organ bağışçısı olduktan sonra da kişinin beyin ölümü gerçekleştiğinde mutlaka aile izni de gerekiyor. Bu konuda önceden ailelerin de mutlaka ikna edilmiş olması gerekiyor. Çünkü 2017 yılında 46 tane bu şekilde beyin ölümü gerçekleşen, bağışçı olan kişi var. Fakat bunlardan sadece 6 tanesinin ailesi izin vermiş ve organları alınarak kullanılabilmiş. 2019 yılında yaklaşık 27 kişiden 12 kişi, son dönemlerde sadece 3 kişiden ailelerin izniyle organ nakli işlemi yapılabilmiştir. Bu yüzden mutlaka bu işin üzerine durulması gerekiyor.” şeklinde konuştu.
“Herkes organ arayışı içerisinde olabilir”
Gaziantep’te yaklaşık bin 500 tane kronik böbrek hastası olduğunu belirten Tiryaki, “Bunlarda diyaliz hastası, düzenli olarak diyalize giren hastalarımızdır. Dolayısıyla bu hastaların hepsi birer organ nakli bekleyen hasta demektir. Nakiller ile bağışçılar arasındaki sayıya baktığımızda ciddi bir fark var ve bu sayının çok artması gerekiyor ki bir an önce bu insanlarda sağlıklarına kavuşabilsinler.” dedi.
Organ nakli bekleyenlerin özel bir yaş grubu olmadığını belirten Tiryaki, her yaş grubunda organ nakli bekleyen kişilerin olduğunu bildirdi.
“Böbrek nakli 2 hastanede yapılmaktadır”
Tiryaki, kentte böbrek nakli işlemlerinin Gaziantep’te Üniversitesi Şahinbey Araştırma ve Uygulama Hastanesi ile SANKO Üniversitesi Hastanesi’nde yapıldığını bildirerek, İlimizde bir dönem Gaziantep Üniversitesi Şahinbey Araştırma ve Uygulama Hastanesi karaciğer nakli yaptı. Ama daha sonra bu hastanedeki hocamız ayrıldıktan sonra sadece böbrek nakli işlemlerine devam ettiler. SANKO Üniversitesi Hastanesi böbrek nakli için işlemlerini yürütüyor. Uzun bir zamandan beri bu süreci devam ettiriyorlar. Yine yakın zamanda aynı üniversite bize karaciğer nakli yapabilmek ve merkez olmak için başvuruda bulundu. Koşulları sağlandığında hastanemiz bu nakilleri yapabilmek için işlem yapabilecek hale gelecek.” diye konuştu.
“Hedefimiz kalp nakillerinin kentimizde yapılmasıdır”
Kalp nakillerinin Gaziantep’te gerçekleşmediğini belirten Tiryaki, “İnşallah hedeflerimizden bir tanesi ilimizde kalp naklinin yapılabilmesidir. Bu konuda kamu ve özel fark etmez, nerede olursa olsun bir merkezin açılabilmesi ve işlemlerin burada yürütülebilmesi, bizim çabamız ve isteklerimiz içerisinde yer alıyor. Bin 500 civarında böbrek hastası var. Dolayısıyla kronik hastalar ve diyalize giriyor. Bunlar zaten potansiyel nakil adaylarıdır. Uygun nakil olduğu zaman mutlaka değerlendiriliyor, nakil işlemleri gerçekleştiriliyor. Bunun dışında çok acil bir karaciğer yetmezliği olduğunda ilimizde karaciğer nakli olmadığı için bu hastalarımızı maalesef başka illere göndermek zorunda kalıyoruz.” bilgisini verdi.
Diyabet ve hipertansiyonun, böbrek yetmezliğinin en büyük sebebi olduğunu bildiren Tiryaki, bundan dolayı erken teşhisin önemli olduğunu da sözlerine ekledi.