Pırlanta ve mücevher dünyasında çok önemli yere sahip olan ve kısaltması Ct olan karat, 0,2 g'a eşit olan bir kütle birimidir. Elmas ve diğer değerli taşların kütlelerinin ölçümünde kullanılır.
Elmas, ilk olarak keçiboynuzu çekirdeği ölçü alınarak değerlendirilmiştir. 1 karat yaklaşık 200 mg ağırlığa sahiptir. Yani bu da yaklaşık 0,2 grama denk gelmektedir.
Değerli taşlarda karat ne anlama gelmektedir?
Karat, keçiboynuzu çekirdek ağırlığı olarak ifade edilir. Keçiboynuzunun Yunanca adı keration. İngilizce’de carob, Arapça'da ise kırrat'tır.
Keçiboynuzu çekirdeği, doğada ağırlığı değişmeyen bir tohum. Tohumlu bitkiler içinde yalnızca keçiboynuzu, uzun süre suda bekletildikten sonra filiz verebiliyor. Yani keçiboynuzunun içine su alma olasılığı çok az ve çok da uzun bir zamana bağlı. Meyvesinden çıktıktan sonra son ve sabit ağırlığını alıyor. Keçiboynuzu çekirdeğinin dört tanesi bir dirhem eder, ki bu da 3 gr. ağırlığa denk geliyor.
Bu nedenle keçiboynuzu tohumu, Araplar, Selçuklular ve Osmanlılar döneminde ağırlık ölçüsü olarak kullanılmış.
Keçiboynuzu tohumu yüzyıllar boyunca elmas ölçmek için kullanılmış. Elmaslar keçiboynuzu tohumu ile tartılarak satılmış. Bu yüzden keçiboynuzu, kırat ya da karat denilen ölçüye adını vermiş.
Her karat 100 eşit puan üzerinden değerlendirilmektedir. Yarım karat 50 puandır ve 0,50 ct şeklinde yazılmaktadır.
Pırlantada kaç karat iyidir? Sorusu sıklıkla sorulmaktadır. Elmasın kesim işlemi bittikten sonra ortaya çıkan değerli taşların değeri, karatın büyüklüğünün değişmesiyle beraber artmaktadır.
Pırlanta ve karat değeri nasıl belirlenir?
Pırlantaların ağırlık durumu 1 karat, altında ise santim ölçüsü kullanılır. Pırlantaların değeri 4C kuralına göre belirlenmektedir. Bunlar; Kesim (Cut), Renk (Colour), Berraklık (Clarity) ve Karat (Carat) şeklindedir.
Bu yüzden 1 karatlık bir elmasın değeri, yarım karat olanın 4 katı bile olabiliyor. Çünkü elmasın parasal değeri için karat büyüklüğünün yanı sıra renk, berraklık gibi diğer etkenler de büyük ölçüde önemli.
Karatın Tarihçesi ve Hesaplanması
Karatın tahmini olarak M.Ö 500’de Ortadoğu ve çevresinde mücevher işleri ile uğraşan profesyoneller tarafından kullanılmaya başlandığı tahmin edilmektedir.
Karat hesaplanması yalnızca hassas teraziler üzerinde gerçekleşmektedir. Karat değeri yüksek pırlanta çoğu zaman daha büyük olarak kabul edilmektedir. Karat yüksekliği arttıkça taşın değeri oldukça yükselir ve bulunma ihtimali azalır. Gram cinsinden karat hesabı ise 5 karat 1 grama denk gelmektedir.
Pırlantanın karat ağırlığı iki şekilde belirlenir
·Birincisi pırlantaya üst kısımdan bakıldığında milimetre olarak uçtan uca genişliği belirlenir,
·İkincisi değerlendirme biçimi ise pırlantanın kesim kalitesine bakılarak yapılır.
Bu yüzden kesim işçiliği bu noktada çok önemlidir. Tamamen ustalık gerektirir, çünkü kesim aşaması insan eliyle gerçekleştirilir. Pırlantanın kesimi sırasında işçilik ne kadar başarılı olursa pırlanta takı, ışığı o kadar iyi yansıtır ve diğer pırlantalara oranla daha büyük gözükür. Bu da takıya ayrı bir değer katar.