OHAK-Der tarafından düzenlenen ve İçişleri Bakanlığı tarafından desteklenen, kan davalarının sebep ve sonuçlarına odaklanan proje kapsamında çekilen belgesel filmin gösterimi ve Artuklu, Derik, Nusaybin, Midyat, Yeşilli, Mazıdağı, Ömerli, Savur ve Kızıltepe'de gerçekleştirilen tematik konferansların ardından uluslararası bir çalıştayla sonlandırdı.
Çalıştaya Mardin Gazeteciler ve Yazarlar Cemiyeti Başkanı Abdulkadir Üründü, tanınmış gazeteci yazarlar ve televizyon programcıları İlhami Işık, Müfit Yüksel, akademisyenler ile İran, Irak ve Suriye’den gelen uzman ve akademisyenlerin katılımıyla tüm gün süren çalıştay, OHAK-Der ile Mardin Artuklu Üniversitesi işbirliğiyle düzenlendi.
Kan davası olgusunu, bölge ülkelerinden gelen çok sayıda uzmanın katılımıyla konuyu tarih, dil, töre, kültür, devlet, hukuk, din, coğrafya, şiddet vb. açılardan ele alan çalıştay, bölgenin bu kadim soruna dair çözüm yolları ve bu sorunla mücadele araçlarına odaklandı.
Çalıştay, gün boyu süren tartışmaların ardından sonuç bildirgesinin yayımlanmasının ardından sona erdi. Çalıştay’da yapılan sunum, değerlendirme, katkı, tartışma ve müzakerelerin sonuçları “Nedenler” ve “Çözüm önerileri” başlıkları altında toplandı. İşte o başlıklar…
A- Nedenler
-Kimi ülkelerin hukuk sistemlerinde görülen “önleme tutuklaması müessesesi”nin olmaması
-İslam hukukunda ve pozitif hukukta da mevcut olan suç ve cezadaki “şahsilik” ilkesinin pratikte göz ardı edilmesi
-İslam hukukundaki 'Sizin için kısasta hayat var' şeklinde tarif edilen kısas kavramının, kurumsal süreçler işletilmeksizin halk nezdinde "Seni öldüreni sen de öldürebilirsin!" şeklinde yorumlanıp davranışa dönüştürülmesi
-Sorunlara taraf olan kişi ve grupların kendi ‘adalet’lerini sağlamak istemeleri
-Bölgedeki arazilerin kahir ekseriyetinin hala tapu ve kadastro işlemlerinin yapılmamış olması
-Yargılama sürecine duyulan itimatsızlık
-Muhakemelerin uzun sürmesi ve geç neticelenmesi
-“Töre hukuku”nun, pozitif ve İslam hukuku yanında varlığını hala sürdürmesi
-Değişik odakların türlü sebep ve bahaneler altında itibarsızlaştırma çabalarının neticesinde Ulemanın etkisinin zayıflamış olması
-Mîrî’liğin kaldırılmasından dolayı ortaya çıkan göreli otorite boşluğu
-Şiddet kültürünü üreten kan davası eylemlerini icra edenlerin toplumda ‘itibar’ görmesi ve bu anlayışın beraberinde oluşturduğu toplumsal baskı
-Kan davasını teşkil eden en büyük nedenlerden biri olan kibrin, özenti yaratan şatafatlı barış yemekleri ile beslenip büyütülmesi
-Medyanın kan davası olaylarını haberleştirirken kullandığı dilin özensizliği
-Bireyin yaşama hakkı, tarafsız otorite olarak devlet tarafından güvence altına alınmaması
B- Çözüm Yolları
-Okul ve Kur’an kurslarında farkındalık yaratıcı eğitim içeriklerine yer verilmesi
-Aşiretler arasında diyaloğun güçlendirilmesi
-Sorunlar ortaya çıkmadan ve/veya kan davasına dönüşmeden önce müdahale edebilecek sulh ve çözüm müesseselerin inşası ve işletilmesi
-Hukukun, adaletin kamu vicdanında karşılığı olacak şekilde sağlanması
-Âlimlerin zayıflanan etkinliğinin yeniden canlandırılarak güçlendirilmesi
-Bu konuda farkındalık yaratan projelerin süreklilik arz edecek şekilde ve yaygınlaştırılarak tüm bölgede devam ettirilmesi
-Hukuk sistemine bir enstrüman olarak “önleme tutuklaması müessesesi”nin getirilmesi ve işletilmesi
-İnsanları kolektif saldırı ve kolektif savunmaya iten ortak kaygı ve korkuların giderilmesi. Bu konuda bölgesel değerlerle beraber dünyadaki tecrübelerden de istifade edilmesi.
-Pozitif hukuk ve İslam hukukunun yasakladığı “kan davası”nın Müslüman toplumlarda hala görülmesinin nedenlerin araştırılması
-İslam hukukunda ve pozitif hukukta olan suç ve cezadaki “şahsilik” ilkesinin vurgulanması
-Devletler, gruplar, spor kulüpleri vb. arasındaki güncel/modern kan davası retoriğinin ifşa edilmesi
-Kamuoyunu ilgilendiren güncel sorunların dillendirilmesine içkin “intikamı misliyle alınacak”, “kanı yerde kalmayacak” vb. retoriklerin ifşa edilmesi
-Mevcut kan davalarının çözümü ve yenilerinin engellenmesi için âlim, hukukçu, psikolog, sosyolog, felsefeci, kanaat önderlerinden vb. oluşan bir sulh ve çözüm komisyonunun kurulması ve bu komisyonu denetleyecek oluşumun resmi bir hüviyet kazanması.
-Bir sorun ve/veya problem oluştuğunda, bu sorun büyümeden ve birilerinin davetini-çağırmasını beklemeksizin uzlaşı için bir ekip ile müdahil olması
-Herkesin gücü nispetinde üzerine sorumluluk alması ve bu sorumluluğu sadece bilmekle veya söylemekle yetinmeyip gereklerini de yerine getirmesi.
Bildirgenin sonuç bölümünde ise sorunun sosyal varlık olan biz insanlardan kaynaklı bir sorun olduğu ve bu sorunu çözecek olan yine insan olduğuna dikkat çekildi. (M. Salih Keskin – İLKHA)