… Roger Garaudy, Komünist Partinin bir üyesi olduğu dönemlerde Marksizmle Hıristiyanlık arasında diyalog kurmaya çalışır. Bu çaba çeşitli sebepler ekseninde onun partiden ihraç edilmesine yol açar. Müslüman olunca aynı diyaloğu İslâmla kurmaya çalışır. Türkiye’de yaptığı açıklamalarda Marx ve Lenin’e hayranlığını gizlemez; Marx’ı Yahudiliğin insanlığa kazandırdığı değerler arasında zikreder ve “İslâmiyetin olduğu kadar, Hıristiyanlık ve Marksizmin de militanıyım!” ifadesini kullanır. Bu ve benzeri ifadeler ister istemez Garaudy’nin ne yapmak istediğini anlamayı zorlaştırır. Hıristiyanlık Marksizm, İslam ve diğer dinler arasında bir diyaloğu evrensel bir dil üzerinden oluşturma gayretindeki Garaudy;
*Kur’ân’da her halk ve zaman için geçerli bir hukuk sisteminin bulunabileceği fikri, İslâm’ın istikbali için öldürücü bir yorum olarak nitelemesi,
*Mezheplerle uğraşmayı zaman kaybı sayıp yeni içtihadlar yapılması çağrısında bulunması.
*Tesettür bahsinde, kıyafet konusunun çok önemli olmadığını, günümüz Müslümanlarının önündeki en mühim meselelerin büyüme ve kültür modelleriyle ilgili hususlar olduğunu söylemesi,
*İslâm dünyasından refesans gösterdiği Nâsır, Kaddafi gibi örneklerin, kendi sosyalist görüşleriyle örtüşmesi,
*İslâm kültür ve medeniyetini Araplarla sınırlayıp Osmanlıyı bu medeniyetten ayrı tutması,
*İbni Arabî gibi bazı isimlerden riskli iktibaslar yapması ve onlara dayanarak imanî ölçüleri zorlayan yorumlarda bulunması[1] gibi tespitlerinden dolayı ya kendini tam anlatamadığı ya anlaşılmadığı veya gerçekten öyle olduğu için eleştirilmiştir. Garaudy, “teferruat” sayılabilecek konularda sergilediği tutumu sebebiyle “normal” karşılanabilir; ama Garaudy’nin İslami bir Rönesans inşa etme arzusunda dile getirdiği bazı konular, bu “normal” sınırı aşıyor.
Garaudy, doğruları yanlış sayılabilecek fikirlerle sentezleme çabası onunla ilgili değerlendirme ve çalışmalarda ihtiyatlı ve dikkatli olmayı gerektiriyor. Nihayetinde ömrünün büyük kısmını Marksist ve sosyalist olarak geçirmiş ahir ömründe İslam’ı seçmiş bir Batılı düşünürden bahsediyoruz. Böyle bir insanın İslâm’ı seçtikten sonra “dört dörtlük” bir Müslüman olmasını beklemek belki doğru değildir. Müslümanlar, dinlerini Garaudy’den öğrenmeye muhtaç olmadıkları gibi Garaudy ile ilgili eleştirilerde doğrusuna doğru yanlışına yanlış diyebilmeliler.
GARAUDY VE ESERLERİ
Marksizm’den İslam’a giden yolda bilge bir yolcu olan Garaudy, fikir ve düşüncelerini sadece anlatmakla kalmamış, bunları yazıya geçirerek eser yönüyle geride önemli bir müktesebat bırakmıştır. Garaudy, klâsiklerin etkisiyle olacak, bir kıza duyduğu aşktan hareketle Yaratılışın Sekizinci Günü adıyla ilk romanını yazdı.[2] Les orateurs de la révolution française (Toulouse 1939) adlı çalışma, onun ilk eserlerindendir.
Garaudy, yüzyıla bir kalalık hayatında irili ufaklı 80 eser kaleme alır. Eserleri 40’tan fazla dile çevrilen Garaudy’in Türkçeye de 30 eseri çevrilmiştir. Öte yandan yüzlerce makalesi ve tebliği, bir vakfı, günümüzde kapanmış olan iki enstitüsü(bunlardan biri 1974’te kurduğu Milletlerarası Medeniyetler Diyalogu Enstitüsü idi), iki üniversitesi (Küba Üniversitesi, Senegal’in Gore adasında kurduğu Değişim Üniversitesi), Afrika kültürüne dair kendisinin yönettiği uzun metrajlı bir filmi(Siyah Diyonizos), İslâm sanatıyla ilgili İspanya devlet kanalında yayımlanmış bir televizyon dizisi ve yüzlerce konferansı vardır. Hakkında otuzu aşkın tez yapılmış, lehinde ve aleyhinde yirmiyi aşkın kitap yayımlanmıştır.[3]
Garaudy’in eserleri “Marksizmin Tarihi, Marksizmin Problemleri, Din, Ahlak, Estetik, Medeniyetler Diyaloğu ve İnsani Yüzlü Bir Geleceğe Yönelik İncelemeler” başlıkları altında tasnif edilebilir.[4]
“Karl Marks, Lenin, Hegel, İnsanın Ufukları, 20. Yüzyılın Marksizmi ve Sosyalizmin Büyük Dönemeci” gibi 20’ye yakın eseri Komünizm ve Komünizmin sorunları hakkındadır.
“Kıyısız Bir Gerçekçilik Üzerine, Gerçekçilik Açısından Kafka, Gerçekçilik Açısından Picasso ve Gerçekçilik Açısından Saint-John Perse” gibi eserleri sanat ve estetik üzerinedir. Hidayete eren ünlü koreograf merhum Maurice Béjart’ın önsözünü yazdığı Hayatını Raksetmek adlı eser ve Geleceği Müjdeleyen 60 Eser. Batı Resminin Yedi Yüzyılı adlı iki eseri de bu çerçevededir.
“Yaşayanlara Çağrı, İnsanlığın Medeniyet Destanı ve Medeniyetler Diyaloğu, İslâm’ın Vaat Ettikleri, İslâm ve İnsanlığın Geleceği, İslâm’ın Aynası Camiler, İlâhî Mesajlar Toprağı Filistin ve İsrail, Mitler ve Terör” adlı eserleri de diğer önemli eserleridir.[5]
…
Sonuç itibariyle 99 yıllık bir hayat sürdüren Roger Garaudy, Türkiye’de ismen bilinen ama gerçek manada hakkında ciddi çalışmalar yapılmadığı için düşünsel boyutuyla tanınmayan biridir. Çoğumuzun onun hakkında bildiği ‘Marksist ve Komünist bir Batılı düşünür ve Müslüman olduğu’dur. Müslüman olan bir Batılı! Bu, bize hep hoş gelmiştir. Diğer bazıları ise onunla ilgili değerlendirmelerde tam tersine gitmiş. Komünist ve sosyalist olduğu dönemde onu idol olarak gören bu kesim, İslam’ı seçtikten sonra özenle ondan bahsetmemeye çalışmışlar.
Roger Garaudy, 20. Yüzyılın yetiştirdiği ender düşünce ve eylem adamlarından biridir. Garaudy, sadece düşünce üreten bir düşünür değildir. O, bir asırlık ömründe hem düşünce üretmiş, hem politik kulvarda asi bir duruş sergilemiş hem de söylemlerini eyleme dönüştürmüş biridir.
Kendine has çağdaş bir düşünce üreten Garaudy, Marksist ve Müslüman olduğu dönemde ‘hayatın bir anlamı olması gerektiğini önemsemiş, hak ve adaletin din ve ırk ayrımı olmaksızın herkes için geçerli olması gerektiğini savunmuş, entegrizm ve yobazlık olarak nitelediği her türlü taassubu reddetmiş ve medeniyetler diyaloğu diye isimlendirdiği yeni bir insanlık buluşması’ önermiştir.
Garaudy’i doğru anlamak için iyi bir felsefe okuması, geniş bir fikir birikimi ve sağlam bir pratik gerektirir. Doğrusuyla yanlışıyla eleştirilere muhattap olmuş Garaudy dünyayı yaşadığımız haliyle çıkmazda görmüş ve kendince hep bir arayış içerisinde olmuştur. Onun ‘kendince ve yalnız diyebileceğimiz hayat arayışı içinde’ iyice incelenmiş ve irdelenmiş bir Taoizm, Budizm, Musevilik, Hıristiyanlık, Marksizm, Sosyalizm, Kapitalizm ve İslamiyet vardır. Garaudy’in Müslüman olması, atalardan gelen geleneği sorgulaması, içtihad üzerinden yeni yorumlar ısrarı yüreğimizin bir tarafını ısıtsa da diyalog önerisi, mezhep reddiyesi ve tesettür yorumu oluşturduğu farklı bir müslüman algısı ve yakılmasını vasiyet etmesi onunla ilgili temkin ve ihtiyatı gerektirmiştir.
Dünyada en fazla oy alan en etkili komünist partisinin sözcüsü, felsefe alanında çok popüler, sisteme rest çeken, Siyonizme eleştiri getirebilen, Yahudi soykırımını reddeden, tüm maddi avantajları ve inancı dışındaki tüm manevi ayrıcalıkları yitiren ve nihayetinde Müslüman olan bir Garaudy birçok açıdan anlaşılmayı, araştırılmayı hakeden bir düşünürdür.
Roger Gaarudy, kendi yalnızlığı içinde hayatın anlamını araştırdığı her safhada insanlığı, yaşamı ve insanlığın geleceğini düşünmüş, buna dair söz söylemiş; evrensel bir insanlık dili oluşturmak için idam kararı, sürgün, ihraç, ambargo ve yalnızlaştırılma gibi bedeller ödemiştir.
İbrahim DAĞILMA
[1] Güleçyüz Kazım, “Garaudy Muamması”, Yeniasya Gazetesi, 24 Haziran 2012 Pazar yazısı, https://www.yeniasya.com.tr/kazim-gulecyuz/garaudy-muammasi_207014, Erişim: 17.07.2019
[2] Aydın Cemal, “Garaudy: Bir Devin Fikir Yolculuğu”, Yenişafak Gazetesi Kitap Eki, 25 Temmuz 2012
[3] Aydın Cemal, “Roger Garaudy”, a.g.e., s. 463-466.
[4] Garaudy Roger, Yüzyılımızda Yalnız Yolculuğum Hatıralar, (Çeviren: Cemal Aydın) Türk Edebiyat Vakfı Yayınları, İstanbul 2005, s. 457-461.
[5] Aydın Cemal, “Garaudy: Bir Devin Fikir Yolculuğu”, Yenişafak Gazetesi Kitap Eki, 25 Temmuz 2012 tarihli sayıdan iktibas edilmiştir.