Pakistan`da 11 Mayıs`ta genel seçimler yapılacak. Ülke tarihinde seçimlere ilk defa hükümetin 5 yıllık görev süresinin dolmasının ardından gidilecek olmasına rağmen ülkedeki ağır problemler bu durumu gölgeliyor. Pakistan son yıllarını politikacılara yönelik davalar, ABD`nin ülkedeki askeri varlığı, yolsuzluk ve ekonomik kriz, seçimlere yönelik tehdit ve saldırılarla geçirdi.
Pakistan`da iktidar, şimdiye kadar Pakistan Halk Partisi ile Pakistan Müslüman Birliği arasında paylaşıldı. Önümüzdeki seçimde ise haklarında uzun yıllardır yolsuzluk iddiaları olan eski nesil politikacılarla, siyaset sahnesine yakın zamanlarda çıkan isimlerin ne yapacağı merak konusu.
85 MİLYON KİŞİ OY KULLANACAK
85 milyon kişinin seçmen kütüğüne kaydedildiği Pakistan`da oy kullanma yaşı 18. Bu yılki seçimde oy kullanacak olan seçmenlerin yüzde 35`ini 18-35 yaş arasındaki genç nüfus oluşturuyor. 342 sandalyeli Pakistan parlamentosunda 60 sandalye kadın, 10 sandalye ise gayrimüslim milletvekilleri için ayrılmış durumda.
Pakistan`da seçim yarışı, liderliğini Asıf Ali Zerdari ile birlikte Benazir Butto`nun oğlu Bilavel Butto`nun yaptığı Pakistan Halk Partisi, Navaz Şerif`in liderliğini yaptığı Pakistan Müslümanlar Birliği Partisi, İmran Han`ın Pakistan Adalet Partisi, Muttahida Kavmi Hareketi ve Cemaat-i İslami arasında geçiyor.
Eski Devlet Başkanı Pervez Müşerref`in kurduğu parti ise, Pervez Müşerref`in adaylık müracaatının reddedilmesi ve siyasi hayattan men edilmesiyle birlikte seçimlere katılmayacağını açıkladı.
PAKİSTAN HALK PARTİSİ (PPP)
Merkez solda yer alan sosyal demokrat bir parti olan Pakistan Halk Partisi (PPP), 1967 yılında Zülfikar Ali Butto tarafından kuruldu. Başkanı Benazir Butto`nun oğlu Bilavel Butto`dur. Parti kuruluşundan beri Butto ve Zerdari aileleri tarafından yönetildi ve sonuncusu 2008`de olmak üzere beş kez iktidara geldi. Partinin kuruluş yıllarındaki sloganı ``İslam dinimiz, demokrasi siyasetimiz, sosyalizm ekonomimiz`` şekindeydi.
Pakistan Halk Partisi, 2008`deki genel seçimde önemli bir başarıyla mecliste 121 koltuk elde etti. Pakistan Müslüman Birliği ise 91 koltukla ikinci oldu. Partinin o zamanki lideri Asıf Ali Zerdari, Pakistan Müslüman Birliği lideri Navaz Şerif`e koalisyon çağrısı yaptı. İkili 2007`de darbe yapan Pervez Müşerref`in görevden aldığı hakimleri görevlerine geri getirdi.
2008`de ise Pakistan Halk Partisi Asıf Ali Zerdari`yi devlet başkanlığına aday gösterdi. Zerdari 5 Eylül 2008`de Devlet Başkanı oldu. Başbakanlığa da Yusuf Rıza Gilani getirildi. Fakat Gilani, Pakistan Yüksek Mahkemesi`nin Asıf Ali Zerdari`nin yolsuzluk davası için İsviçre makamlarına mektup yazma isteğini yerine getirmemesi nedeniyle görevden alındı. 2012 Haziran`ında ise başbakan Raca Pervez Eşref oldu.
Pakistan Halk Partisi kuruluş yıllarında Çin, Rusya ve İran`la ilişkilere önem veriyordu. Fakat Benazir Butto bu çizgiyi değiştirip Navaz Şerif`in muhafazakar politikalarını benimsedi. Benazir Butto bunun üzerine parti içinden sert muhalefet gördü. Ayrıca parti içinde yolsuzluk suçlamalarıyla ciddi bir muhalefet oluştu. Pakistan Halk Partisi bunların yanı sıra nepotizmle de suçlanıyor.
ASIF ALİ ZERDARİ
Pakistan Halk Partisi`nin eşbaşkanı ve Pakistan Cumhurbaşkanı Asıf Ali Zerdari gençliğinde polo oyuncusuydu. Çimento fabrikatörlüğü yaptığı dönemde Benazir Butto`yla evlendikten sonra siyasi kariyerinde yükselişe geçmeye ve adı yolsuzluklarla anılmaya başladı. Eşinin başbakanlığı döneminde bakanlık yaptı. Görevi sırasında adının karıştığı yolsuzluk olayları yüzünden dünya basınında ``Bay Yüzde 10`` (komisyoncu anlamında) diye anıldı. Zerdari, yolsuzluk suçlamalarından dolayı toplam 11 yıl hapis cezası yattı. 2004 yılında kefalet karşılığında serbest bırakıldı.
Asıf Ali Zerdari bir İngiliz`i üstüne uzaktan kumandalı bomba sararak bir bankadan 800 bin dolar çekmeye zorlamakla suçlandı. Bu ise cinayete teşebbüs anlamında geliyordu. Fakat eşi Benazir Butto`nun suikaste kurban gitmesinden sonra mağdur oylarını kazanarak iktidara geldi.
NAVAZ ŞERİF VE PAKİSTAN MÜSLÜMAN BİRLİĞİ PML (N)
1962`de kurulan Pakistan Müslüman Birliği, Pakistan Halk Birliği ile birlikte ülkenin iki büyük partisinden biri. Muhafazakar bir parti olan Pakistan Müslüman Birliği, genelde ülkenin askeri ve kurucu köklerine atfediliyor ve Pakistan`ı kurduğu kabul edilen Bütün Hindistan Müslümanlar Birliği`nin devamı sayılıyor.
Pakistan Müslüman Birliği, klasik muhafazakar bir parti olarak ABD ve Avrupa ülkeleriyle iyi ilişkiler içinde olunmasından yana.
Pakistan Müslüman Birliği`nin lideri Navaz Şerif, 1990-1993 ve 1997-1999 yılları arasında iki kez başbakanlık yaptı. 1999`da Pervez Müşerref tarafından yönetimden uzaklaştırıldı. Navaz Şerif, oldukça pragmatik ve kurnaz bir politikacı olarak biliniyor.
PERVEZ MÜŞERREF
Pakistan eski Genelkurmay ve Devlet Başkanı Pervez Müşerref egosuyla tanınıyor. Genelkurmay Başkanı olması sayesinde kendi kendini yönetime getirdiğinde Batı`ya İslamcılardan uzak durma sözü vermişti. Bunu da kendisi etrafında Müşerref kültü oluşturarak başardı.
Pervez Müşerref, ülke içi ve yurt dışı baskılar sonucu iktidarı Asıf Ali Zerdari`ye bırakıp Pakistan`dan ayrıldı. Müşerref, 5 yıllık yurt dışı hayatının ardından birkaç ay önce seçimlere katılmak üzere Pakistan`a geri döndü. Fakat Müşerref`in seçim hayali suya düştü. İktidara geldikten sonra görevden uzaklaştırdığı hakimler tarafından önce adaylığı iptal edildi, daha sonra da siyasi hayattan men edildi.
ÖNCÜ PARTİ CEMAAT-İ İSLAMİ (JI)
Cemaat-i İslami Ebu`l-Â`Lâ Mevdudi tarafından 1941`de kuruldu. Partinin liderlerine emir adı veriliyor. Parti`nin şimdiki lideri ise Seyyid Münevver Hasan. Cemaat-i İslami`nin Hindistan ve Bangladeş`te bağımsız kolları var. Cemaat-i İslami, dünya İslami hareketleriyle en yakın ilişkileri olan islami parti. Parti, Ruslara karşı verilen cihad sırasında kilit rol oynadı ve General Ziya ül-Hak`a destek verdi.
Cemaat-i İslami, bütün ideolojilere karşı olmasına rağmen, kendini siyasi İslam hareketi olarak tanımlıyor.. Öncü bir parti olan Cemaat-i İslami`nin taraftarları üyeler ve sempatizanlar olarak ikiye ayrılabilir. Bu durum partinin sıkı bir örgütlenmeye sahip olmasından kaynaklanıyor. Cemaat-i İslami kitle partisi olmaktan çok hastaneler açmak, yoksullara ve mültecilere yardım etmek gibi sosyal dayanışma faaliyetleri yürüten, okulları, desteklediği medreseler, öğrenci ve kadın teşkilatı, yoğun bir yayın faaliyeti, doktor, öğretmen, avukat, çiftçi, ve işçi meslek birlikleri olan bir parti.
ABD güçlerinin Pakistan`daki varlığına karşı çıkan Cemaat-i İslami, bununla birlikte Taliban faaliyetlerini de eleştiriyor.
Ne var ki Cemaat-i İslami sahip olduğu potansiyeli seçim sonuçlarına aktaramıyor. Bunun belki de en önemli nedeni toplumun sorunlarına yönelik ikna edici bir söylem geliştirememeleri. Ayrıca cemaatler arası ihtilaflar ve bu ihtilaflarda kullanılan dışlayıcı dil de Pakistan seçmeninin tercihini daha seküler partilere yöneltmesinde etkili. Parti 1993`te sadece üç sandalye kazandı. 1997`de seçimleri boykot etti. 2002`deki seçimlere ise diğer İslami partilerle ittifak yaparak girdi. 2008`de Tahrik-i İnsaf`la birlikte genel seçimleri yine boykot etti.
Cemaat-i İslami`nin oy oranı hep yüzde 10`un altında kaldı. Partinin lideri Münevver Hasan ise önümüzdeki seçimde aday olmadı.
CEMİYET-İ ULEMA-YI İSLAM (JUI)
Pakistan`daki en büyük medrese hareketi olan Diyobend kökenli muhafazakar dini düşünceye sahip parti. Kurucu başkanı Şebir Ahmed Osmani. Parti, geleneksel dini anlayışa sahip ve islam hukukunun uygulanmasını istiyor. Cemiyet-i Ulema-yı İslam, üçe bölünmüş durumda: Fazlurrahman Grubu, Semiul Hak Grubu ve Nazariati Grubu.
Fazlurrahman Grubu (JUI-F), özellikle 1996`dan beri, Benazir Butto`nun partisi Pakistan Halk Partisi (PPP) ile beraber hareket etmiştir. 1996 yılında Taliban Hareketi`nin Afganistan`da iktidara gelişinde Benazir Butto ile kurduğu ilişkiler üzerinden büyük etkisi olduğu söyleniyor.
Semiul Hak Grubu (JUI-S) ise Taliban hareketine yakınlığı ile biliniyor. Hatta Semiul Hakk`ı `Talibanın babası` olarak tanımlayanlar da var.
CEMİYET-İ ULEMA-YI PAKİSTAN (JUP)
Pakistan`da Diyobendilerden sonraki en büyük medrese hareketi olan Birelvi Hareketi kökenli partidir. Parti, yaşadığı iç sorunlardan dolayı birkaç parçaya ayrıldı. En büyük iki grup kurucularının ismiyle anılan JUP-Nurani (Mevlana Ahmed Şah Nurani) ve JUP-Fazıl Kerim gruplarıdır. Birelviler Pakistan`da başat unsur olduklarına ama bunu sandığa yansıtamadıklarına inanıyorlar.
Cemiyet-i Ulema-yı Pakistan Nurani (JUP-N), 1970’de Sind eyaletinde Pakistan Halk Partisinin ardından ikinci oldu. Vehhabi olarak nitelediği Ziya Ül-Hak’a karşı sert muhalefet yaptı. Afganistan`da Ruslara karşı verilen cihada da yakın durmadı. Güçlü olduğu Sind eyaletinde milliyetçi Muttehida Kavmi Partisi(MQM)’nin yükselişinden sonra gücünü önemli ölçüde kaybetti. Parti, Birelvi hareketinin ortak karakterini yansıtan sufi meşrep bir yapıya sahiptir.
Cemiyet-i Ulema-yı Pakistan Fazıl Kerim (JUP-F) ise ``din temelli terörizm``e karşı olduğunu deklare eden bir bildiri yayınladı. ``Terörist`` diye tanımladığı bazı gruplarla yapılan barış anlaşmalarına itiraz etti. Partinin başkanı Fazıl Kerim, Şeriatın uygulanması için mücadele edeceklerini ifade ediyor.
İMRAN HAN ve PAKİSTAN TAHRİK-İ İNSAF PARTİSİ (PAKİSTAN ADALET PARTİSİ) (PTI)
Eski kriket oyuncusu İmran Han tarafından 1996`da kurulan parti, klasik ideolojilere bağlanmayan tipik bir kendinden mütevellit parti. Ulusalcılık, modernlik ve İslami eğilimleri birleştirdiği iddiasındaki İmran Han, bunları kapitalizmin refah devleti idealiyle uyuşturmakta da zorluk çekmez. Ayrıca İmran Han`ın siyaset sahnesine atılması Tahir Kadri`nin çıkışı gibi sosyopolitik bir hareket biçiminde başlamıştır.
Tahrik-i İnsaf, ülkede aile şirketine benzemeyen tek parti olduğunu savunur. 10 milyon olan üye sayısı bakımından en büyük parti olmakla övünür. Tahrik-i İnsaf Partisi, tecrübesiz gençlere ve orta sınıf şehirlilere hitap ediyor ve miting yapmayı seviyor.
Eski eşi Yahudi olan İmran Han sık sık oportünizmle suçlanıyor. İddialı söylemine rağmen 2002`de yüzde 0,8 oy alan parti sadece 1 milletvekili çıkardı. 2008`deki seçimi ise boykot etti.
Oy pusulalarında ilginç seçim simgelerinin kullanıldığı Pakistan`da Tahrik-i İnsaf`ın simgesi kurucusuna atfen kriket sopası. Ülkede çok sevilen kriket, Pakistan`ın İngiltere sömürgeciliği altındaki döneminden kalma bir oyun. İmran Han`ın 1992 yılında kriket dünya kupasını kazanan takımın kaptanı olması Pakistan`da o dönem milli kahraman gibi algılanmasına yol açmıştı. İmran Han kriketle gençliğinde okuduğu yabancı okullarda tanışmıştı.
MUTTEHİDA KAVMİ PARTİSİ (MQM)
Pakistan`ın ticaret merkezi Karaçi`de büyük oy potansiyeli olan liberal bir partidir. Başlangıçta Muhacir Kavmi Partisi olan adındaki Muhacir kelimesi daha sonra çıkarıldı. Muhacir kelimesi partinin Urdu köklerini ifade ediyordu.
Ülkenin üçüncü büyük partisi olan Muttehida Kavmi, Pakistan`ın Hindistan`dan ayrılmasından sonra ülkeye göç eden Urduca konuşan Müslümanlar tarafından kurulmuştur. Lideri Altaf Hüseyin`dir. Parti zamanla köklerinden uzaklaşarak bütün Pakistan`a hitap etmeye başladı. Muttehida Kavmi Partisi Pakistan`da kadınların toplumsal statüsünün iyileşmesine özel bir önem veriyor.
Şİİ PARTİLER
Pakistan`da belli başlı üç Şii parti bulunuyor. Bunlardan Pakistan Caferi Hareketi (TJP), yayınladığı 80 sayfalık manifestosunda her bir düşünce ekolü kendi hukukuna göre yönetilmelidir düşüncesini dile getirdi. Partinin başına Allame Seyyid Sacid Ali Nakvi’nin gelmesinden sonra Pakistan Halk Partisi ile bir dönem işbirliği yaptı.
Caferi Fıkhını Uygulama Hareketi(TNFJ)`nin Başkanı ise Ağa Seyyid Hamid Ali Şah Musavi. Merkezi Ravalpindi`de olan parti seçimlere katılmıyor. Partinin lideri 1996 yılında verdiği bir röportajda ‘Biz dini bir partiyiz. Ve mezhebi bir temelde seçimlere katılmayı ölüme davetiye çıkarmak olarak değerlendiriyoruz.’ Ifadelerini kullanmıştı.
Müslümanlar Birlik Meclisi (MWM) ise kurucularının ifadelerine göre Şii Müslümanlara yönelik insan hakları ihlallerinin önüne geçmek için 2008’de kuruldu. Bunun yanı sıra parti mezhep savaşının önüne geçmek istediğini de söylüyor.
SÜNNİ TAHRİK (SÜNNİ HAREKET) (ST)
1990`da Muhammed Salim Kadri tarafından kuruldu. Özellikle Şiilere karşı sert düşünceleriyle biliniyor. Ehli Hadis düşüncesine sert eleştiriler yöneltiyor. Önemli dini makamların Diyobendilere verildiğini düşünüyor ve buna karşı çıkıyorlar. 2009`da Muhammed İcaz Kadri Pakistan İnkılabi Tehrik (Pakistan İnkılab Hareketi)ni Sünni hareketin siyasi kolu olarak kurdu. Pakistanın istikrarı adına hükümetin yaptığı ``terör``le mücadeleye destek verdi ve Diyobendileri ``terör``e bulaşmakla suçladı. Hükümetin tehdidi altında olduğunu düşündükleri cami ve türbelerinin muhafızlığını üstlendiklerini söylüyorlar.
TAHİR KADRİ ve PAKİSTAN HALK HAREKETİ
1951 doğumlu din adamı Muhammed Tahir Kadri, 1981`de Minhac`ul-Kuran (Kuran Yolu) adını verdiği sivil hareketi kurdu. Pakistan`da yargı ile yönetim arasındaki gerilimin tırmandığı dönemde ortaya çıkarak büyük ün kazandı.
Minhac`ul-Kuran`ın dünyanın bir çok ülkesinde kolu vardır. Daha çok dinin sosyal ve kültürel alanda görünürlüğünü sağlamaya yönelik çalışmalarıyla biliniyor. Kitlelerin aydınlatılması için çalışmalar yapıyorlar. Hareketin lideri Kadri aynı zamanda Müslüman-Hıristiyan Diyalog Forumunun da başkanlığını yapmaktadır.
Tahir Kadri, Kanada vatandaşı olduğu için seçimlerde aday olamıyor. Tahir Kadri, bu yılın şubat ayında yolsuzluklara karşı ve seçim hükümetinin bir an önce kurulması için büyük gösteriler düzenlemişti. İntihar saldırılarının caiz olmadığına dair fetva veren Tahir Kadri, konuşmalarını son derece büyük güvenlik önlemleri altında yapıyor.
Tahir Kadri, 1989`da ise Minhacul Kur`an hareketinin siyasi kolu olarak Pakistan Halk Hareketi(PAT)`ni kurdu. 1991 yılında Caferi Fıkhını Uygulama Hareketi ile işbirliği yapmak üzere anlaştı. Pakistan`da faizsiz bankacılık konusunda kapsamlı bir rapor hazırladı. Partinin lideri Kadri 2002`de Milletvekili seçildi ama iki yıl sonra istifa etti. 2008 seçimlerini boykot etti. 17 Mart`ta yaptığı konuşmada Kadri, sistemin yolsuzluğa batmış olduğunu ve sağlıklı bir siyasal atmosferin olmadığını düşündüğünden dolayı seçime katılmayacaklarını açıklamıştı.
İFTİHAR MUHAMMED CHAUDRY
İftihar Muhammed Chaudhry, Pakistan Başsavcısı olmasına ve seçimlere katılmamasına rağmen ülkede önemli bir aktör. Kendisi ``bağımsız yargı`` idealinin sembolü ve Asıf Ali Zerdari hakkındaki yargı takibinin ilham kaynağı.
EHL-İ HADİS CEMİYETİ
Peygamber efendimizin hadislerini öne çıkaran ve Hanefi mezhebinin hakim anlayış olduğu Pakistanda marjinal denebilecek bir islami yapı. Lideri İhsan İlahi Zahir 1987 de bir suikast sonucu öldürüldü. 2002 yılında kurulan ve 53 Millet Vekili çıkaran Ortak Çalışma Meclisinin bir parçası oldu. Partinin şu anki Genel Başkanlığını Sacid Mir yapmaktadır. Pakistanın değişik kentlerinde bir çok medreseleri var. Siyaset çalışmalarının ana omurgasını oluşturmadığı parti, eski başbakanlardan Navaz Şerif’le birlikte hareket ediyor. Partinin lideri Sacid Mir de Navaz Şerif`in partisinin kontenjanından senatör.
CENNET PAKİSTAN PARTİSİ (JPP)
2011 yılında California`da yaşayan Asarul İslam Seyid tarafından kuruldu. Liberal islami görüşleriyle bilinen bir partidir. Mistik anlayışlara ve ``terörizm``e karşı olduklarını vurguluyorlar ve devlet yönetiminde kadınların erkeklerle eşit haklara sahip olması gerektiğini savunuyorlar.
Gürsel Aksoy - Tekiner Sevim / Dünya Bülteni