Arayış içinde olan bir insanın, dinlerin soyut öğretilerini ayrı ayrı inceleyip hakikate ulaşması mümkündür. Ama bu çok zorlu bir yoldur. Böyle bir şahsın, her daim sahih kaynaklara ulaşma sorunu ve dil farklılıkları engellerini aşsa bile, her dinle ilgili ciddi bir yekûn tutan külliyatları incelemesi hiç kolay olmayacaktır. Özellikle zamanımızda, herhangi uzun bir metni bile okumaktan aciz insanların, böyle bir çabaya girişmesi pek beklenmez.
Bu arayışta hak dini bulmak için başvurulabilecek ikinci yol ise o dinin müntesiplerine bakmaktır. 0 dine iman eden insanların halleri, davranış ve ahlaki değer sistemleri, mensubu oldukları din hakkında ciddi bir fikir verir. Pratik olmasından ötürü, insanlarımızın bazen din hakkında bilgi sahibi olmak için en çok takip ettikleri yol da, bu ikinci yoldur.
İslam dini, iman edenler olmaksızın düşünülürse diğer dinler gibi soyut hükümlerden oluşmaktadır.
İslam'ın ete kemiğe bürünmüş hali ise ona iman eden Müslümanlardır. Şu açıdan her Müslüman ama özellikle de kendilerini İslam'a hizmete adayan davetçiler, İslam'ın temsilcisi konumundadırlar,
O halde her Müslüman'ın, hayatında İslam'ın hakikatlerini en mükemmel bir şekilde yansıtması görevidir, eğer bunu tam olarak başarmak mümkün değil, denilirse o zaman her Müslüman ama özellikle de İslami cemaatler, İslam'ı lekelememek için azami gayret göstermelidirler.
Diğer taraftan gösterilen özene rağmen yine de İslami bir cemaat, herhangi bir sebepten dolayı diğer insanlara itici gelebilir. Ya da onlarla bazı insanlar arasında bir husumet oluşmuş olabilir. Bu durumların insanları İslam'dan uzaklaştırmaması için çabalamak da tüm Müslüman cemaatlerin görevidir.
Bu konuda Şu'ayb (as)'ın tavrı bizim için güzel bir örnektir. Kavminin kendisi hakkındaki aleyhtarlığını görünce onlara şöyle hitap etmiştir.
“Ey kavmim! Sakın bana karşı düşmanlığınız, Nuh kavminin veya Hud kavminin yahut Salih kavminin başlarına gelenler gibi size de bir musibet getirmesin. Lût kavmi de sizden uzak değildir. Rabbinizden bağışlanma dileyin, sonra pişmanlık duyup O'na yönelin. Şüphe yok ki, Rabbim çok esirgeyici ve sevgi doludur, dedi.” (Hud 89-90) Burada Şuayb (as)'Allah'ın dinini ayrı tutarak kendi karşıtlığının, dinin karşıtlığına dönüşmesine engel olmaya çalışmaktadır.
En kötüsü ise; kişinin İslam'ı kendi kusurlarını örtmek için kullanmasıdır. Bunu yapanlar, işledikleri bir yanlışta, kusurlarını kabullenip dinlerini bundan uzak tutacakları yerde, o yanlışı İslam'ın gereği olarak yerine getirdiklerini söyleyerek nefislerini temize çıkarmak İçin İslam'ı lekelerler.
Doğru örnek ise Musa (as)'ın tavrıdır. Kendisi Mısır'da bir Kıpti'yi öldürüp Medyen'e kaçtıktan sonra bir peygamber olarak Firavun'un karşısına çıktığında; Firavun, bu suçunu onun yüzüne vurarak, onun şahsında, davasını lekelemeye çalışmıştır. Konu ile ilgili ayeti kerimeler şu şekildedir:
“(Firavun) dedi ki: Biz seni çocukken himayemize alıp büyütmedik mi? Hayatının birçok yıllarını aramızda geçirmedin mi? Sonunda o yaptığın (kötü) işi de yaptın. Sen nankörün birisin.
(Musa): Onu yaptığım zaman şaşkınlardan idim. Sizden korkunca da hemen aranızdan kaçtım. Sonra Rabbim bana hikmet bahşetti ve beni peygamberlerden kıldı.” (Şuara 18-21)
Dikkat edilirse Musa (as), işlenen suç ile davası arasına kesin bir ayırım koymakta; kendini şaşkınlıkla suçlayıp suçunu üstlenirken, davasını ise böyle bir suçtan beri kılmaktadır.
Şunu da vurgulayalım ki dar bir topluluk kendi aralarındaki istişare ile son derece rahatsız edici bir davranışın İslam'a göre meşru olduğu sonucuna varabilirler. Ama kendileri dışındaki Müslümanlarla bir bütün olarak insanlığın bu davranışa bakışını önemsemezlerse; aynı şekilde İslam'ı lekeleyebilirler. Çünkü esas olan onların kendi sınırlı anlayışları ile o davranışı İslam'a uygun görmeleri değil; o davranışın, tüm Müslümanların üzerinde ittifak ettikleri evrensel İslami ilkelere uygun olup olmamasıdır.
O halde Müslümanların bir başka görevi de dar bir kesim içinde kabul görmüş düşüncelerle değil, tüm ümmetin üzerinde ittifak ettiği bir anlayışla hareket etmeleridir. Aksi takdirde davranışları İslam'a büyük zarar verebilir.
Sonuç olarak her Müslüman, hayatında, davranışlarında ve ahlakında elinden geldiği kadar İslam'ın güzelliğini ve mükemmelliğini yansıtmalı; şahsında İslam'ı lekelemekten de şiddetle kaçınmalıdır. Bunun için de kusur ve eksiklikleri ile dini arasına mesafe koymalı; kusurlarını şahsı adına üstlenerek dinine leke gelmesine müsaade etmemelidir.