Horasan harcı olarak bilinen cas kireç taşından yapılan Siirt’e özgü cas evler, ilgisizlikten dolayı adeta yok olmaya mahkûm edilmiş.
Yaklaşık 50 yıl önce kentte yapılan cas evler, kenttin bir çok yerinde mevcut bu nedenle Siirt ‘beyaz kent’ olarak da anılıyor.
Yapılan arkeolojik kazılarda 12 bin 500 yıllık geçmişiyle, birçok tarihi ve kültürün bağrında yetiştirdiği şehirde Cas evleri göz göre göre yok olması görenleri içini sızlatıyor.
Bir zamanlar, elit kesimin oturduğu cas evler, şimdilerde ise yalnızlığa terk edilmiş. Duruma tepki gösteren halk, “Şehrin kültürel mirası olan bu tarihi yapıların Kışın sıcak yazın ise serin olduğu için bu evler tercih ediliyordu. Günümüzde yapılan beton evlerden daha çok sağlıklı olan cas evler şimdi ise kimse oturmuyor.” şeklinde sitem ettiler.
Yetkililere seslenen halk, cas evlere koruma altına alınıp sahip çıkılmasını istedi.
Cas evlerinin özellikleri
Halkın iklim koşullarına bağlı olarak oluşturdukları cas evler, kentin eski kesimlerinde, iki ve üç katlı, yukarıya doğru daralan, ufak pencereli düz damlı konutlar, “Cas” adı verilen bir harçla yapılmış. Şehir çevresinden temin edilen alçı taşının yakılıp öğütülmesiyle elde edilen cas, hızlı sertleşmesi sonucu kabuksuz kubbe yapımında kolaylık sağlıyor. Cas evlerin kapı ve pencere çevrelerinde değişik taş oymalar yer almaktadır.
Kentin tarihi kültürel yapısı olan bu cas evleri dar ve düzensiz sokaklar boyunca sıralanmıştır. Bu evler temelden yukarıya doğru daralan kalın yüksek duvarlı kaleye benzeyen, açık gri renklerden oluşuyor. Bu duvarlar yazın sıcaklığını ve kışın soğuğu önleyecek biçimde örülmekte, ince, üstü kemerli dikdörtgen pencereler küçük tutulmaktadır. Kalınlığı 50-120 cm arasında değişen moloz taştan yığma tekniğiyle duvarlar “Cas” ile sıvanmaktadır. Yöre mimarisinin önemli unsurlarından cas, şehir çevresinden sağlanan alçı taşı fırınlarında yakılıp öğütülmesiyle elde edilen bir tür kaba alçıdır.
İLKHA