Bir işin aşama aşama yapılmasına “tedriç” adı verilir. Müslümanlara has olan tedricin karşılığı kâfirler için “istidraç” olarak isimlendirilmiştir.
Zalim ve kâfir bir takım kimselerin vaziyetlerinin iyi ve göz alıcı görünmesine “istidraç” adı verilir. “Onları bilmedikleri yönden derece derece-istidraç ile azaba yaklaştıracağız. (Kalem:44)” buyrulur. Demek ki istidraç, onların iyi saatlerde oldukları anlamına gelmez.
Derece; maddi ve manevi basamak demektir. Merdivenin her basamağına derce denildiği gibi bir idari veya ilmi hiyerarşide kazanılan her konuma da derece adı verilmektedir Ama aynı zamanda bisiklete de dereceden türeme “derrace” adı verilmiştir. Çünkü derrace-bisiklet, sabırla ve derece derece ilerleyerek yol kat eder.
Müslümanın sabırla, kararlılıkla mesafeleri etap etap, konumları derece derece kat etmesine “tedriç” adı verilmiştir. Zalim ve kafirlerin görünürde derece derece gelişme kaydetmesine, güç toplamasına ise “istidraç” adı verilmektedir. Buna göre Müslümanlar tedriç, kafirler ise istidraç ehlidir.
Tedriç, sabırla ve kararlı bir şekilde yoluna devam etmektir.
Tedriçte ara hedefler nihai hedefleri örtmez.
Tedriç, gerilerde göründüğü halde aslında yükselmek ve ilerlemektir.
Tedriç, derrace-bisiklet sistemiyle işler. Enerjisini sahibinden alır. Tedriçte motor, güç bisikleti süren kimsenin güç ve enerjisidir.
Tedriçte teknik ve teknoloji ikinci plandadır. Burada asıl olan sürücünün azim ve kuvvetidir.
Tedriçte, harekette süreklilik esastır. Nasıl ki bisiklet hareket etmediği anda düşüyorsa aynı şekilde tedriçte hareket durduğu anda bütün kazanımlar heba olur.
Tedriçte varılan her merhale değerlidir fakat hiç biri nihai değildir. Çünkü hedefler ve dereceler sınırsızdır.
Tedriçte bireyin güçlü ve özgüvenli olması esastır. Çünkü burada motor güç odur.
Tedriçte kanaat ve rağbet vardır. Hem elindekiyle sevinir hem de bunu yeterli görmez. Ne elindekini küçümser ne de hedefini imkansız görür.
Usul ve yöntem olarak, yol olarak sahih olduğu için tedriç, sahibine sıhhat ve afiyet verir. Sürekli derrace yani bisiklet kullanan kimse sağlıklı olur.
Tedriç, bir hareketin siyasi ve sosyal olarak tecrit olmasını önler.
İstidraç, yüksekte görünürken, yükseldiğini düşünürken irtifa kaybederek yere doğru alçalmaktır.
İstidraç ani ve hızlı bir gelişmedir. Bir süre sonra bıkkınlık ve yorgunluk emareleri baş gösterir.
İstidraçta teknoloji önceliklidir. Çünkü ehli dünyanın derrace sürecek mecali yoktur.
İstidraçta araç olarak derrace-bisiklet değil dört tekerlekli araç kullanılır. Çünkü istidraç ehli kimseler, enerjilerini başka şeylere harcar.
İstidraçta araç-amaç mefhumu iç içe geçmiş neyin araç neyin amaç olduğu konusu birbirine karışmıştır.
İstidraçta israf ve sefahat asıl olduğundan yatırım insana değil teknolojiye yapılmakta bu da neslin ifsat olmasına ve takatten düşmesine yol açmaktadır.
İstidraç ağır ağır düşüş kaydettiğinden sahipleri bunun sonuçlarını geç hissederler. Bunu fark ettiklerinde iş işten geçmiş oluyor.
İstidraç insanı atıl bıraktığından batıldır. Batıl olduğu için de sıhhati bozar.
İstidraç sahibi, kendisini hep yüksekte gördüğünden halktan kendisini tecrit eder bu da onu gerçeklerden tecrit olmasına yol açar.
Bugün Müslümanlar hiç olmadıkları kadar tedriç ehli olmalıdırlar. Nitekim de öyledirler. İstidraç asla tedrici geçemez. Teknoloji insanı yenemez. Bu nedenle Müslümanların başarısı tedricidir. Tamdır, sağlam ve devamlıdır. Buna karşılık cahil ve zalimlerin başarısı ancak bir istidraçtır. Eğer öyle olmazsa her türlü teknolojik donanımdan mahrum olan Müslümanların şuan teslim bayrağını çekmiş olmaları gerekmez miydi? Ama görülüyor ki iş öyle değildir. Hatta bunun tam tersidir.
Müslümanlar tedrici esas alarak insana yatırım yapmalıdır. İslam âlemi hareketli olduğu sürece yol kat eder. Onun açısından başarısızlık yoktur. Tek başarısızlık onun hareketsiz kalmasıdır. Tedriç her alanda Müslümanların elindeki en büyük kozdur. Çünkü bununla siyasi, sosyal ve bireysel olarak büyük başarılar elde eder, düşük oldukları zannedilir ama aslında daimi bir yükselme ve ilerleme halindedirler. Müslümanlar hızlı ve ani hesaplar uğruna tedriçten vazgeçerek istidraca meyledemez.
Müslümanları tedriç metodundan istidraç metoduna sürüklemeye çalışanlar her zaman olacaktır. Maalesef Müslümanlardan buna kananlar da olabiliyor. Bu da Müslümanların, ayağı yere basan sabırlı ve istikrarlı işler yapmalarına engel oluyor.
Hasılı dikkat etmek lazım, istidracın tedrici yenmesi mümkün değildir ve unutmamak gerekir ki dünyada sadece Müslümanlar tedriç ehlidir. Batılılar ve diğerleri ancak istidraç ehlidir. Bu nedenle onların zahirdeki büyülü dünyalarını çok görmemek gerekir.