Kamuoyunda 'yargı paketi' olarak bilinen ve iktidarla muhalefet arasında sert tartışmalara neden olan kanun teklifi TBMM Genel Kurulu'nda yapılan oylamada kabul edildi. Kanun teklifi hakim ve savcı ücretlerinde artış, polise 'kuvvetli şüphe' yerine 'makul şüphe'de arama yetkisi, Danıştay ve Yargıtay'da üye ve daire sayısı artışı ile 4 bin hakim adayı alınmasını öngörüyor.

Geçen şubat ayında yapılan düzenlemede üst aramalarında 'makul şüphe' kaldırılarak 'somut delile dayalı kuvvetli suç şüphesi' getirilmişti.

TBMM'den geçen kanun önümüzdeki günlerde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın onayına sunulacak. 

'Somut' şüphe yerine 'makul' şüphe

Yeni tasarıya göre, Ceza Muhakemesi Kanunu'nundaki "şüpheli veya sanıkla ilgili arama" maddesinde yapılan değişiklikle, "yakalanabileceği veya suç delillerinin elde edilebileceği hususunda somut delillere dayalı kuvvetli şüphe varsa; şüphelinin veya sanığın üstü, eşyası, konutu, iş yeri veya ona ait diğer yerler aranabilir" ifadesindeki "somut delillere dayalı kuvvetli" ibaresi, "makul" olarak değiştiriliyor.

Dinlemeye tek hâkim kararı

Yargı paketindeki bir başka madde ise şüpheli ve sanıkların dinlenilmesi tek bir hâkim kararıyla yapılacak. Şu anki uygulamada dinleme kararını ağır ceza mahkemeleri oybirliği ile verirken, yeni teklifle dinlemelere sadece sulh ceza hâkimleri karar verecek. Burada sulh ceza hâkimlerinin yetkileri de artırıldı. Ayrıca dinleme gerekçeleri arasına devletin güvenliğine karşı işlenen suçlar da eklenerek, dinlemelerin kapsamı genişletildi.

Özel yetkili mahkemeleri kaldıran yasa değişikliğiyle telefon dinlemeleri zorlaştırılmış ve dinleme kararı aldırmak 'müebbet hapis' kararından daha zor hale getirilmişti. Kararın ağır ceza mahkemesinin oybirliğiyle vermesi sağlanmıştı.

Yüksek yargıda yapı değişikliği

Danıştay’ın yapısını değiştiren maddelere göre; Danıştay başkanının yetkileri artırılıyor, Danıştay Başkanlar Kurulu’nun yetkileri ise kısıtlanıyor. Danıştay’da daire sayısı 15'ten 17'ye, Yargıtay’ın daire sayısı ise 38’den 46’e çıkacak. Bu dairelerin 23'ü hukuk, 23'ü ceza dairesi olacak.

Yargıtay’a atanacak tetkik hakimleri konusunda Yargıtay Birinci Başkanlar Kurulu’nun görüşü alınmayacak. Danıştay’da üyelerin görev dağılımına 16 daire başkanından oluşan Başkanlar Kurulu değil, Danıştay başkanının tek söz sahibi olduğu Danıştay Başkanlık Kurulu karar verecek. Daire başkanlarının ve üyelerinin görev yerinin değiştirilmesi de yine Başkanlık Kurulu'nda karara bağlanacak.

Danıştay Başkanlar Kurulu’nun tetkik hakimlerini görevlendirme yetkisi elinden alınıyor. Bu yetki de Danıştay başkanına verilecek. Kanunun yasalaşmasıyla 15 gün içinde yeni kurulacak dairelerde üye seçimi yapılacak. Bu üyelerin seçimi de yeni HSYK Genel Kurulu tarafından yapılacak.

Yargıtay’ın görüşü alınmayacak

Yargıtay’ın yapısında değişikliği ön gören maddelere göre; Yargıtay’da da daire sayıları artırılacak. Bu dairelerde görev yapacak üyeleri de yeni HSYK Genel Kurulu belirleyecek. Yargıtay’da görevlendirilecek tetkik hakimleri için Yargıtay Birinci Başkanlar Kurulu’nun görüşünün alınmasından vazgeçilecek. HSYK, belirlediği isimleri doğrudan atayacak. Yargıtay'ın geçici hâkim görevlendirme yetkisi de elinden alınacak.

Yargıtay Başkanlar Kurulu yeniden seçilecek

Kanunun yasalaşması sonrası Temmuz ayında yapılan ve hükümete yakın isimlerin kaybettiği Yargıtay Birinci Başkanlar Kurulu seçimleri yenilenecek. Bu seçimler kanunun yasalaşmasından itibaren 15 gün içinde yapılacak. Yargıtay Birinci Başkanlar Kurulu, Yargıtay'daki dairelerde çalışacak üyeler ile tetkik hakimlerinin hangi dairede görev yapacağını belirleyecek.

Avukatların dosyaya erişimine kısıtlama

Avukatların sadece katalog suçlarda dosyaya erişimi zorlaşıyor. Avukatlar kasten öldürme, cinsel saldırı, uyuşturucu ve devlete karşı işlenen suçlarda dosyaya hakim kararıyla ulaşabilecek. Diğer suçlarda ise avukatlar dosyanın içeriğini alabilecek.

Polisin teknik takip yetkisi artacak

Şüpheli ve sanıkların teknik takibi ile ses ve görüntü kayıtlarının alınması konusunda polisin yetkileri artırıldı. Devlete karşı işlenen suçlar ve anayasal düzene karşı işlenen suçlarda da polis teknik takip ve dinleme yapabilecek.

Hâkimlerin kararı 81 ilde uygulanacak

Örgütlü suçlarda sulh ceza hâkimlerinin kararıyla 81 ilde işlem yapılmasının önü açıldı. Şu anki uygulamada soruşturmanın yapıldığı ilin dışında yapılacak işlemlerle ilgili kararlar o yerin sulh ceza hâkimleri tarafından alınıyor.

El koymanın kapsamı genişletiliyor

Taşınmazlara, hak ve alacaklara el koymanın kapsamı da genişletildi. Türk Ceza Kanunu'nda (TCK) "Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar" başlığında sayılan "silahlı örgüt" veya "örgüte silah sağlama" suçundan el koyma kararı verilirken; "Anayasa'yı ihlâl", "yasama organına karşı suç", "hükümete karşı suç", "hükümete karşı silahlı isyan", "silahlı örgüt", "silah sağlama" ve "suç için anlaşma" soruşturmalarında el koyma kararı verilebilecek.

Avukatlar 3 yıl sonra hakim savcı olabilecek

Avukatların hakim ve savcı olabilmeleri için 3 yıl mesleklerinde çalışma şartı getirildi. Avukatlar mesleklerinde 3 yıl çalıştıktan sonra hakim ve savcı olabilmek için kendileri için düzenlenen sınava giriş hakkı kazanabilecek.

Hakim ve savcılara zam

Hakim ve savcılara zam yapılmasını ön göre maddeye göre mesleğe ilk başlayan hakimlerin maaşı 3 bin 856 liradan 5 bin 146 liraya çıkacak.

Hakim savcılara sicil affı

14 Şubat 2005 tarihinden 1 Eylül 2013'e kadar disiplin, uyarı ve kınama cezası alan, kademe ilerlemesi durdurulan ve aylığı kesilen hâkim ve savcılar affedilecek. Tarih sınırlamasına göre 17 ve 25 Aralık operasyonlarını yapan hâkim ve savcılar sicil affından yararlanamayacak.

Bu tarihler arasını kapsayan suçlar nedeniyle HSYK'daki dosyaları halen incelenen hâkim ve savcılar da, karar verildikten sonra yasa kapsamında affedilecek. Bin 300 hakim ve savcı kanun teklifinin Genel Kurulda kabul edilmesiyle affedilmiş sayılacak. Yer değiştirme cezası alan 200 hâkim ve savcı ise cezanın yeniden incelenmesi için başvuruda bulunmak zorunda olacak.

Adli açılış töreni kalkıyor

Yargıtay Kanunu'nun adli yıl açılış törenlerini düzenleyen 59. maddesi kaldırılması da Meclis Genel Kurulu’nda görüşülecek. Yürürlükten kaldırılan madde şöyle:

“Her adli yıl Ankara‘da bir törenle açılır. Yargıtay Birinci Başkanı bir konuşma yapar. Açılış konuşmasının metni ve tören gündemi üzerinde daha önceden Başkanlar Kurulu'nun düşüncesi alınır.”

Böylece geçen yıl hükümet yetkilileriyle yargı mensupları arasında tartışmaya neden olan konuşmaların da yapıldığı Yargıtay adli yıl açılış töreni yasayla zorunlu olmayacak.

Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, Adalet Komisyonu görüşmelerinde yaptığı açıklamada adli açılış yılı törenlerini düzenleyen maddenin kaldırıldığını ancak, Yargıtay'ın geleneksel törenini sürdüreceğini söyledi. Tören için bütçe sıkıntısının da yaşanmayacağını belirten Bozdağ, sıkıntı yaşanması halinde ise çözeceklerini belirtti.

Türkiye Barolar Birliği Başkanı Metin Feyzioğlu’nun Yargıtay adli açılış törenine katılması nedeniyle törene Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan katılmamıştı. Erdoğan tören öncesi, “Feyzioğlu adli açılışta konuşursa ben gelmem” demişti. Yargıtay Başkanlar Kurulu da toplantı yaparak Feyzioğlu’nun konuşup konuşmayacağını karara bağlamıştı. Başkanlar Kurulu tartışmalara rağmen Feyzioğlu’nun konuşmasına karar vermişti.

Adli açılış törenlerinin kaldırılmasına muhalefet itiraz etti. MHP şerh yazısında; Yargıtay Kanunun adli yıl açılış töreni düzenleyen maddesinin yürürlükten kaldırılmasının hiçbir anlamı ve pratik karşılığının olmadığı kaydedildi.

Yeni sınav hakkı

Mesleğe kabul edilmeyen ve adaylık hakkı biten hakim savcılar için yapılan düzenleme de Genel Kurulda görüşülecek maddeler arasında. Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, Komisyon görüşmeleri sırasında yargı paketiyle getirilen ve sınavı kazandıkları halde HSYK 3. Dairesince mesleğe kabulleri yapılmayanlara yeni sınav hakkı verilmesine ilişkin düzenlemenin sadece bir kadın hakim adayını kapsadığını söylemişti.