Zekat'ın ödendiği/ödeneceği Ramazan ayında yer alıyoruz. Hasat dönemi olması hasebiyle doğal olarak zirai mahsullerin zekatı çıkarılacak. Ticaret ile uğraşanlar ve belli bir sermayeye sahip olanlar genelde Ramazan ayında hesap kitaplarını yapar ve zekatlarını çıkarırlar.

Zekatımızın yerine ulaşması ve heba olmaması için zekat ile ilgili bazı ayrıntılara değinmeye çalışacağım. Türkiye'de farklı mezheplere mensup Müslümanlar olmakla beraber çoğunluk Hanefi veya Şafii mezhebine mensuptur. Aşağıya alacağımız görüşlerde bu iki mezhebi baz alacağız.

Kimi zaman sorulan sorulara alimlerimiz falan mezhebe göre demeden direk cevap vermekte, farklı bir mezhebe mensup olan kişi gelip “ya şu ana kadar siz şöyle diyordunuz ama falan televizyonda falan hoca şöyle dedi” durumlarıyla çokça karşılaşırız. Avam halk hocadan farklı bir görüş duyunca kafası karışmakta ve ne yapacağını şaşırmaktadır. “Ama Şafii mezhebine göre şöyle, Hanefi mezhebine göre ise şöyledir” denilince mesele daha iyi anlaşılmakta ve karışıklıklar engellenmiş olmaktadır.

Şafiilere göre kişinin borcu zekat miktarını hiç bir şekilde etkilemez. Zekat miktarı borçtan bağımsız hesaplanır. Hanefilerde ise borç düşülerek zekat miktarı hesaplanır. Ancak zirai mahsullere borç hiç bir şekilde etki etmez. Zirai mahsullerin zekatı çıkarılırken borçtan bağımsız bir şekilde zekat çıkarılır.

Para, altın ve ticaret mallarında nisap miktarı 80-85 gram altındır ve bunlar üst üste hesaplanır. Zirai mahsullerde cumhura göre 653 kg buğdaydır. Aynı cinsten olan zirai mahsuller üst üste hesaplanır. Ebu Hanife'ye göre zirai mahsullerde nisap miktarı aranmaz. Tarladan az veya çok ne çıkarsa zekatı verilir. Zirai mahsullerin üzerinden bir yıl da geçmesi gerekmez. Mahsul kaldırılır kaldırılmaz zekatı çıkarılır.

Şafiilere göre malın tüm yıl içinde nisap miktarına ulaşması gerekirken  Hanefilere göre sene başı ve sonunda nisaba ulaşması yeterlidir. (Sene başı malın edildiği tarihtir.) Malın sene içerisinde nisap miktarının altına düşmesinin zekat çıkarmaya bir manisi yoktur. Önemli olan sene başı ve sonudur.

Bir kişiden alacağı olan bu alacağımı nasıl olsa alamıyorum deyip kendi yanında bu da zekatın yerine olsun demesiyle zekat ödenmiş olmaz. Zekatta tam mülkiyet esastır. Zekatın geçerli olabilmesi malın kişinin tasarrufunda olması  ve zekat verilen kişinin verilen şeyin mülkiyetine geçmesi ile mümkündür.  Karşılıklı anlaşma ile alacak zekat yerine hesaplanabilir.

Hırsızlık, gasp, rüşvet, faiz gibi haram yollarla kazanılan malların zekatı olmaz. Tümüyle haram olduğu için hepsinin sahibine iade edilmesi gerekir.

Hanefilere göre kişi usul ve füruuna zekat veremez. Kişi oğlu, kızı ve torunlarına, ana, baba, dede ve nenelerine zekat veremez. Şafii'de ise kişi usulüne zekat veremediği halde kendisinden ayrı yaşayan oğlu ve evli olan kızı fakir iseler kendilerine zekat verilebilir. Ancak anne, baba, dede ve nenelere zekat verilemez.

Kadınların süs eşyası diğer nakit ve ticaret malı ile birlikte nisaba ulaşırsa Hanefilere göre zekatı 1/40 oranında verilmelidir. Ancak bunun üzerinden bir yıl geçmesi ve borç çıkarıldıktan sonra nisap miktarını hala koruyorsa zekatı verilir. Şafiilere göre normal ölçülerdeki kadının ziynet eşyası nisap miktarını aşsa da zekata tabi değildir. Ancak bu 200 miskal yani 801,8 gramı aşarsa zekatı çıkarılmalıdır. Kadının ziyneti değil de oğlunu evlendirmek için evde altın biriktiren oğlunu veya kızını evlendirmeden önce bu miktar diğer nakit ve ticaret mamulleri ile birlikte nisap miktarını aşarsa ve üzerinden bir yıl geçerse zekatı çıkarılmalıdır.

Bina ve nakil vasıtaları gibi gelir getiren akarların gelirleri nisaba ulaşırsa ve üzerinden bir yıl  geçerse kırkta bir zekata tabidir.

Zekat verilirken zekatı verdiğimiz kişinin Müslüman olması zekatımızın geçerliliği için esastır. Hiç namaz kılmayan ve oruç tutmayana ise zekat vermemek daha doğrudur.

Kadir gecesinin de içinde yer aldığı şu günlerde zekat ve fitrelerimizi çıkarmamız inşallah faydamıza olacaktır. Kadir gecesini yakalamak ve hayrından istifade etmek temennisi ile Allah'a emanet olun.