Üç gün evvel ziyaret ettiğim bir okul servisi işletmecisi, pandeminin başlamasıyla yaşadıkları sıkıntıları şu şekilde anlatıyordu:

“Pandeminin en çok etkilediği sektörlerin başında geliyoruz. Okulların tatil olmasıyla birlikte bir yıldır iş yapamıyoruz, araçlarımızın hepsi garajlarda bekliyor. Unutulan sektörler arasındayız. Kimse demiyor bu Personel ve Öğrenci Taşımacılığı yapan firmalar bir yıldır ne yiyor, ne içiyor, geçimlerini nasıl sağlıyorlar. Hükümet de, ilgili kurumlar da bizi unuttu. Devlet, destek paketleri açıkladı ama biz bunlardan faydalanamadık. Belirli bir süre için yapılacak maddi destekler kiralarımızın yarısını bile karşılamıyor. Sektördeki bazı arkadaşlarımız kepenk kapatmak zorunda kaldı. Böyle devam ederse hepimiz iş yerlerimizi kapatmak zorunda kalacağız.”

Aynı sektörden başka bir firma yetkilisi de bu süreçte çok mağduriyet yaşadıklarını ve zor durumda olduklarını belirterek, hükümete sesleniyordu:

“Hükümet yetkilileri halkın arasına insin. Baksın halk nasıl geçiniyor. Zaten zamlar vatandaşlar olarak bizi çok zor durumda bıraktı. Bizim sektörde işler de durunca hayat şartları bizim gibi işletme sahipleri için çok zorlaştı. Hükümet bizim sesimizi duysun. Yaşadığımız mağduriyetin giderilmesi için çözümler üretsin, yeni destek paketleri açıklasın. Bizim gibi işletme ve esnafları vergilerden muaf tutsun. Bir yıldır arabalarımız çalışmıyor. Ancak bizler kiralarımızı, vergilerimizi, SGK ve BAĞ-KUR borçlarımızı ve de taşımacılık ruhsatlarımızın aidatlarını ödüyoruz, yanımızda çalışan personellere ödemeler yapıyoruz. Bunları da borçlanarak yapıyoruz. Yarın öbür gün borç alacağımız kimse de kalmayacak.”

Pandeminin etkilediği işletmeciler sadece Personel ve Öğrenci Taşımacılığı yapan firmalar değil tabi ki. Pandemi kısıtlamalarından etkilenen çok sayıda işletmeci ve esnaf var. Kırtasiye, lokanta, berber, dershane, nakliye, kargo, mobilya, halı saha, özel okul, okul kıyafeti satan giyimciler, gelinlikçiler, çay evleri, düğün salonları ve isimlerini saymadıklarımız. Kimi sektörlerde işler tamamen durdu, işletmeciler geçimlerini yapamaz duruma geldi. Özellikle küçük esnaflar bugün büyük sıkıntılar yaşamaktadırlar. İş yerleri küçük olsa da dert ve sıkıntıları çok büyük.

Esnafların yaşadıkları mağduriyetleri gidermek niyetiyle hükümet birkaç girişimde bulundu, bazı destek paketleri açıkladı. Ancak açıklanan ve verilmeye başlanan destekler esnaf ve girişimcilerin mağduriyetini ne yazık ki gidermedi. Bir yıldır iş yapamayan esnaflar, kiralarını, vergilerini ve muhtelif ödemelerini yapmakta zorlanmaktadırlar.

Zor günler geçiren esnaf hükümetten, illerdeki ilgili kurum ve odalardan alternatif çözümler üretmelerini ve kendilerine sahip çıkılmasını beklemektedir. Bu da esnafın en doğal hakkıdır. Hükümet yetkilileri her fırsatta, sosyal devlet anlayışına sahip olduklarını ifade etmektedirler. Sosyal devlet olmanın gereği yerine getirilmeden “sosyal devlet” söylemi bir anlam ifade etmemektedir.

Türkiye’de ekonomi açısından çok ciddi sıkıntılar yaşandığı herkesin malumudur. Hayat pahalılığı ve artan zamlar, esnafları ve bir bütün olarak da bütün vatandaşları çok zor durumda bırakmaktadır. Genel olarak gelirler düşmüş ancak giderler her ay daha da yükselmektedir. Bu olumsuz gelişmelerden en fazla pandemi sürecinde iş yapamayan işletme sahibi esnaflar etkilenmektedir.

Toplumun önemli bir kesimini oluşturan küçük işletme sahiplerinin yaşadığı sıkıntıların gündem yapılması ve seslerinin duyurulması gerektiği düşüncesindeyim. Bu zorlu süreci atlatabilmeleri için hükümetin ilave çözümlerinin olması gerekmektedir. Ki bu konuda işletme sahiplerinin bir beklentilerinin de olduğunu biliyoruz. O yüzden yetkililer Türkiye’deki bütün esnaflar için hem yerel olarak hem de genel olarak ek çözümler ortaya koymaları gerekmektedir.

Ne gibi çözümlerin olabileceği konusuna gelince…

Açıklanan destek paketleri esnafa ve işletmecilere rahat bir nefes aldırmadığı için yeni destek paketleri açıklanmalı ve evvela esnaflara yönelik faizsiz kredi verilmelidir. Düşük faizli veyahut faizli krediler esnafı bankalara bağlı ve bağımlı hale getirdiğinden dolayı, kesinlikle verilecek krediler faizsiz ve en az bir yıl ertelemeli şekilde olmalıdır. Aynı şekilde esnafa verilmiş olan kredi borçları da ertelenmelidir.

Pandemi sürecinden dolayı faaliyetlerini durdurmak zorunda kalan işletmeler ile iş hacminin azaldığı belirlenen esnafların listesi çıkarılmalı ve bu esnaflar mücbir sebepten dolayı devlete ödedikleri vergiler başta olmak üzere belediyelere, odalara, kooperatiflere verdikleri aidatlardan muaf tutulmalı ya da süreç normalleşene kadar ödemeleri gereken vergileri dondurulmalıdır. Bırakın ödemeleri geçimlerini bile yapmakta zorlanan esnafa daha kapsayıcı kira desteği verilerek rahat nefes almaları sağlanmalıdır.

Birey ve toplum sağlığını riske atmadan kısıtlamaların en azından vakıa düşüş seyrine göre iller bazında esnetilmesi de işletmecilerin beklentileri arasında olduğunu dile getirerek yazımızı nihayete erdirelim. Kalın sağlıcakla.