VAN - Çocukluk çağındaki kanser vakalarının yüzde 35'ini lösemiler oluşturmaktadır. Türkiye'de her yıl 16 yaşın altında 1200-1500 çocuk lösemi hastalığına yakalanmaktadır. Lösemi, çocukluk çağında görülen kanserler arasında tedavi şansı en yüksek olanlardan biridir.

2-8 Kasım "Lösemili Çocuklar Haftası" nedeniyle sorularımızı yanıtlayan Lokman Hekim Van Hastanesi Çocuk Hastalıkları Uzmanı Uzm. Dr. Hadi Geylan Lösemi hakkında bilinmeyenleri anlattı.

Lösemi Nedir?
Damarlarımızda dolaşan kanın esas yapım yeri olan kemik iliğindeki ana kök hücrelerinde meydana gelen değişikliklerle kan hücrelerinin tam olgunlaşmadan aşırı çoğalması ve sonrasında kanımızda ve diğer bazı organlarımızda yayılması sonucu oluşan bir kanserdir.

Normal Kan Hücreleri Nelerdir ve İşlevleri Nedir?
Normalde damarlarımızda 3 çeşit kan hücresi dolaşır; birincisi, kırmızı kan hücreleri (alyuvarlar-eritrositler). Bu hücrelerin görevi, oksijeni akciğerlerden dokulara, karbondioksiti de dokulardan akciğerlere taşımaktır. İkincisi akyuvarlardır (lökositler). Bu hücreler vücudun mikroplara ve çeşitli zararlı maddelere karşı savunmasına katkıda bulunurlar. Değişik görevi olan üçüncü grup kan hücreleri 'trombositler"dir. Trombositler, kanın pıhtılaşmasını sağlayan hücrelerdir.

Löseminin Kemik İliğiyle İlişkisi Nedir?
Kan hücrelerinin ana yapım yeri kemik iliğindeki kök hücrelerdir; bu hücrelerin anormal çoğalması sonucu lösemi hastalığı gelişir.

Blast Nedir?
Lösemiyeyol açan kötü hücrelere blast denir; bunlar kemik iliğinde gelişir ancak normal kan hücrelerinin görevlerini yerine getiremezler.

Lösemi Hastalığının Nedenleri Nelerdir?
Hastaların çoğunda sebebi bilinmez ancak bazı risk faktörleri tespit edilmiştir. Bunlar doğuştan gelen genetik defektler, günlük hayatta karşılaştığımız kimyasal maddeler, gıdalardaki katkı maddeleri, kullanılan ilaçlar, radyasyonla karşılaşma öyküsü, zehirli gazlar suçlanan faktörler arasındadır.

Lösemi En Sık Hangi Yaşlarda Görülür?
Her yaşta görülebilmesine karşın, çocuklarda özellikle 2-5 yaş arasında daha sıktır.

Lösemi Kalıtsal Bir Hastalık mıdır?
Lösemiler genel olarak katılsal bir hastalık değildir, çok nadir bazı lösemi tipleri ailesel geçiş gösterebilir.

Lösemi Bulaşıcı Bir Hastalık mıdır?
Kesinlikle bulaşıcı bir hastalık değildir.

Lösemi Bulaşıcı Bir Hastalık Değilse,Hastalar Neden Maske Takar?
Lösemililerin bağışıklık direnci çok düşük olduğundan ve en basit bir enfeksiyonda hayati tehlike yaşayacak kadar ağır atlattıklarından ortamdan ve başka insanlardan mikrop kapmamak için maske takmaya gerek duyarlar.

Löseminin Belirtileri Nelerdir?
Lösemi hastalığının belirtileri arasında, sıklıkla ateş, iştahsızlık, solukluk, lenf bezlerinde büyüme, vücutta morarmalar ve kırmızı noktaları, burun ve diş eti kanamaları, kemik ağrıları, zayıflama görülür. Bazen karaciğer ve dalakta büyüme başka belirtiler de görülebilir.

Bir Çocukta Bu Belirtiler Görüldüğünde Ne Yapılabilir?
Çocuğunda bu belirtiler görülen anne ve babalar derhal bir sağlık merkezine başvurmalıdır; gerekli tahlillerden sonra gerekirse çocuk hematoloji uzmanlarına başvurmaları uygun olur.

Löseminin Tanısı Nasıl Konulur?
Hastalığın kesin tanısı çocuk hematoloji uzmanları tarafından yapılan periferik yaymalar, kemik iliği incelemesi ve histokimyasal bazı testlerle konulur.

Lösemi Hastalığının Tedavisi Mümkün müdür?
Evet mümkündür. Löseminin tipine göre değişmekle birlikte ALL tipinde (çocuklarda en sık görülen lösemi tipi) yüzde 90'lara varan tedavi şansı vardır. Fakat tedavileri çok uzun bir süreç ve masraf gerektiriyor.

Tedavi için geç kalmış olabilir miyiz?
Kesinlikle hayır; tanı konulur konulmaz en kısa sürede tedaviyi başlatmak gerekir. Fakat bazen eşlik eden enfeksiyon hastalıkları tedavinin gecikmesine yol açabiliyor.

Lösemi Nasıl Tedavi Edilir?
Lösemi hastalığı uzun süren bir ilaç tedavisi (kemoterapi) ile tedavi edilir. Çok az vakada kemoterapiden sonra kemik iliği nakli ile de tedavi yapılabiliyor.

Lösemi Tedavisi Ne Kadar Sürer?
Löseminin tedavisi alt tiplerine göre ve tedavi sürecinde gelişen istenmeyen durumlara bağlı olarak ortalama 2-3 yıl sürer.

Lösemi Tedavisinde Başarı Oranı Nedir?
Yukarıda da geçtiği üzere löseminin tipine göre değişmekle beraber yüzde 90'lara kadar varan bir tedavi şansı vardır.

Tedavide Kemoterapi Yanı Sıra Neler Önemlidir?
Tedavinin uygun bir merkezde yapılması, temiz ve steril ortamın sağlanması, iyi ve dengeli beslenme ve psikolojik destekler tedavinin başarılı olmasında çok önemlidir.

Kemoterapinin Yan Etkileri Var mıdır?
Her ilacın olduğu gibi, lösemi tedavisinde kullanılan ilaçların da yan etkileri vardır. Fakat bu ilaçlar kanser hücrelerine zarar verirken bazen normal hücrelerimize de zarar verebiliyor ve buna bağlı; ağızda yara oluşması, bağışıklık sisteminin zayıflaması, kan hücrelerinin sayısının azalması, kanama, saçlarda dökülme, ateş, ishal gibi yan etkiler görülebilir.

Lösemi Hastalarının Saçları Neden Dökülür?
Bu hastaların tedavisinde kullandığımız ilaçların bir yan etkisi de saçların dökülmesidir. İlaç tedavisi kesildikten sonra saçlar yeniden çıkar.

Lösemili Çocuklar Enfeksiyonlardan Nasıl Korunabilir?
Sağlımız için hijyenin ne kadar önemli olduğunu her fırsatta söyleriz; lösemilerde ise hijyen bir kuraldır; bu kuralın ihlal edilmesi hayati sonuçlar doğurabilir. Örneğin: Temiz, iyi pişirilmiş organik besinlerle beslenme, kalabalık ortamlardan kaçınma, hastalık bulaştırabilecek kişilerle temasın engellenmesi, ağız ve vücut temizliği ve hijyenik ortam bunların en önemlileridir.

Lösemili Çocuklara Aşı Yapılabilir mi?
Lösemili çocukların tüm tıbbi tedavileri ve aşıları kendi doktorunun denetiminde yapılmalıdır. Genel olarak bu çocuklara kemoterapi süresince herhangi bir aşı yapılmamalıdır ve eğer yapılacaksa da doktoruna danışılmalıdır.

Bir Çocuk Lösemiden Nasıl Korunabilir?
Dengeli beslenmeye dikkat etmek ve kanserojen gıdalardan uzak durmak en önemlisidir.

Tedavide Hangi İlaçlar Kullanılır?
Genel olarak Kemoterapi adını verdiğimiz bir çok ilaçla tedavi edilirler.

Beslenme Önemli midir?
Kemoterapinin yan etkileri nedeniyle ağızdan beslenme bozulmaktadır. Ayrıca mide barsak sistemini koruyan mukoza hücreleri de yok olmaktadır. Kolay sindirilebilen, kaloriden zengin, steril beslenmeye dikkat edilmelidir.

Temizlik ve Hijyen Önemli midir?
Bu hastaların tedavisi boyunca temizlik ve hijyen çok büyük önem arz etmektedir. Bunların ağız, cilt, anal bölge (makad), el ve ayak bakımına çok dikkat etmek gerekir; yoksa fırsatçı enfeksiyonlar çok kolay gelişir. Kişisel eşyalarının çok temiz tutulması gerekir.

Psikolojik Desteklerin Rolü Var mıdır?
Yaşam bağları ne kadar kuvvetli olursa tam iyileşme de o oranda çabucak sağlanır.

Her Lösemili Çocuk Kemik İliği Nakli Olur mu?
Kemoterapiden sonra vakaların yüzde 5'i kadar uygun verici bulunması durumunda kemik iliği nakli olabilir.

Lösemili Çocukların Yememesi Gereken Gıdalar Nelerdir?
Turp, ayva, havuç gibi sert yiyecekler; kaynamamış içme suyu tüketmemelidirler. Kızartmalar, turşular, çok baharatlı yiyecekler, kremalar, ketçaplar, mayonezler tercih edilmemelidir. Gıdalar evde pişirilerek hazırlanmalıdır.

Okullar Çok Kalabalık Çocuk İçin Sorun Yaratır mı?
Doktorunun izin vermesi halinde okula gitmeleri uygun olur. Fakat mutlaka okuldaki öğretmeni ve babası sürekli doktoruyla irtibat halinde olmalıdır. Çocuğun okula gitmesi onu yaşama bağlar ve moral verir. (Fırat Arslan - İLKHA)