Allah (cc), “Yürüyüşünde iktisatlı ol, sesini alçalt…”(Lokman:19) buyurur. Yürüme, yol kat etmede en istikrarlı hareket şeklidir. Hareket halinde olduğunda insan, ya yürüme ya da müsabaka(koşma) halindedir. Yürüme istikrarlı ve tabii, müsabaka ise hızlı ve ani yol alma şeklidir.

Müslümanların hızlı, mücadeleci ve önde olanlarına “sabıkun-öne geçenler” denilmiştir(Tevbe:100) ve bunların özel bir makamı ve değeri vardır. Lokman (as) oğluna yürüyüşünde iktisatlı olmasını, sesini alçaltmasını istemiştir. Bu pratik ile teorik, yani söz ile amel arasındaki dengeyi ifade eder.

İktisat; hareketini, işini bir maksada binaen yapmak, bu istikamette sabır ve kararlılıkla siyasi, sosyal ve iktisadi durumu göz önünde bulundurarak istikrarlı bir şekilde hareket etmektir. Buna göre iktisatlı yürüyüşün maksat boyutu onun bir amaca matuf olmasını, bunun gerçekleşmesi için de siyasi, sosyal ve ekonomik dengeyi göz önünde bulundurarak hareket etmeyi ifade eder. Demek ki bireysel ve toplumsal hedeflerin gerçekleşmesinde bu manada “iktisat” temel parametredir.

Bireyin ve toplumun eğitiminde “iktisat” amaç-hareket, ülkü-olgu, teorik-pratik, söz-amel dengesini ifade eder. Buna göre hayırlı bir maksadı olmayan her hareket ne kadar hızlı ve keskin olursa olsun sonuçsuz kalmaya mahkûmdur. Aynı şekilde iktisadi boyutu ihmal edilen, ekonomik olup olmadığı dikkate alınmayan her yatırım verimsizdir. İktisat, toplumun ve bireyin sorunlarına doğal çözümler getirmesini ifade eder.

Bir yatırımın iktisadi olması onun kârlı olduğunu ifade eder. Sonunda kâr olmayan yatırıma ve teşebbüse kimse “iktisadi” demez. Bunun gibi, bireysel ve toplumsal her hareketin iktisadi olması onun verimli ve doğal olup olmadığını ifade eder.

Lokman (as) oğluna sesini yükseltmemesini söylemiştir. Ses yükseldiğinde neyi ifade ediyorsa etsin sloganik olur. Bu şekilde Hz. Lokman oğlunu “sloganik olmaması” konusunda uyarmıştır. Bir düşüncenin slogana, tamamen teoriye dönüşmemesi için onun ifade ettiği düşüncenin iktisatlı olması gerekir. Bireylerin ve toplumun bunun kâr ve faydasını görmesi, bunu sloganik olmaktan çıkarır.

Toplumun içinde müsabaka ruhuna sahip kimseler çıkmalıdır. Bunlar yol açmada topluma öncü olur. Ancak bunlar, toplumun kendileri gibi müsabakaca olabileceğin asla beklememelidir. Toplumun ana katmanı hiçbir zaman müsabakaca olmaz. Toplumun ortası iktisada dayanır, muktasıttır. Riski sevmez. Fevri ve hızlı harekete teveccüh etmez. Bu nedenle slogana itibar etmez. Sesin fazla yükselmesine “bir meşruiyet” atfetmez. Bu nedenle Lokman (as) bunun devamında “En çirkin-en belirsiz ses eşeğin sesidir.”(Lokman:19) demiştir.

Münker,  “hem çirkin hem de belirsiz”  manasındadır.  Burada ilginç bir durum vardır; en yüksek ses olmasına rağmen eşeğin sesi en belirsiz sestir. Eşeğin sesi kimsenin dikkatini çekmez sadece rahatsız eder. Son derce yüksek olmasına rağmen toplum tarafından eşeğin sesine hiçbir önem atfedilmez. Bu nedenle bu ses yüksek olmasına rağmen belirsizliğe mahkûm olur. Oysa normalde herkesin duyduğu sesin “münker-belirsiz” olmaması icap eder.

Toplumun iktisadı esas alması hareketin ve hizmetin iktisada büyük ağırlık vermesinin önemini ortaya koymaktadır. Siyasi ve sosyal söylem iktisattan mahrum olduğunda ne kadar yüksek ve güçlü olursa olsun “slogan” mahiyetinde kalır.

Bireysel olarak da kişinin hedefini ve maksadını belirleyip bunun gerçekleşmesi için sağlam ve emin adımlarla istikrarlı bir şekilde hareket etmesi gerekir. İnsanın başlangıçta yüksek sesle iddiasını dile getirmesi azminin kırılmasına yola açacak şeylerle karşılaşmasına yol açabilir. Bu nedenle ideal ve hedef sahibi her birey, iktisatlı harekete odaklanmalı enerjisini bunu yüksek sesle ifade etmeye harcamamalıdır. Aksi takdirde yüksek ses hedefi belirsizliğe mahkûm eder. Hedefin, maksadını aşan sesle, sloganla dillendirilmesi onun belirsizliğe mahkûm olmasına yol açar. Sesini içine hapsederek hedefi ve amacı doğrultusunda azim ve kararlıkla yürüyen her birey, toplum mutlaka hedefine ulaşır.

Maksadını aşan sesten kaçınarak kararlı ve sabırlı hareket eden Müslümanlara selam olsun.